پس اگر بتوانيم متون دينى يا برداشت از متون را به زبان جامعه شناسى ترجمه كنيم ، در اين صورت مراجعه متخصص جامعه شناسى به اين آثار را تسهيل كرده ايم . يكى از آثار اين ترجمه اين است كه مى فهميم اين برداشت اگر هم به لحاظ لفظى يا ذوقى توجيهاتى دارد ، ولى به لحاظ واقعى ممكن نيست ؛ يعنى گاهى آن برداشت چيزى است كه هيچ جامعه شناسى شك ندارد كه اين امر غير واقعى است .

7 . چهار گام اساسى در تحقيق جامعه شناسى بر روى احاديث اجتماعى

پس نخستين كار اين است كه متون را به زبان جامه شناسى ترجمه كنيد . اين ساده ترين راه است و از لحاظ منطق بحث اولين كار همين است .
من شخصا روايات كتاب امر به معروف و نهى از منكر وسائل الشيعه و برداشت هاى تفسير راهنما را ترجمه جامعه شناسانه كردم .
گام دوم اين است كه بياييم هنجارها را در هر قلمرويى به صورت يك نظام نقش ها يا يك نظام تعامل ها نشان بدهيم . مى دانيد آن ها گاهى هنجارى و گاهى رفتارى هستند . اين نظام نقش ها و تعامل ها چگونه است؟ وقتى آنچه در دين هست از قبيل احكام دين ، اخلاقيات دين و گزارش هاى دينى ، اين ها را به صورت نظام نقش ها و هنجارها تبديل كنيم كه مجموعشان ، توصيفى از جامعه به ما مى دهد ؛ مثل پژوهش ساختار خانواده علوى، جامعه شناسى گروه مجاهدان كربلا و كتاب نظام اجتماعى در اسلام .
گام سوّم ، تبيين هاى جامعه شناسى از نوع مبادله اى و كاركردى درباره احكام و مقررات اسلام است. اين كار از خيلى پيش تر شروع شده است ؛ مثل تبيين هاى كاركردى در روايات علل الشرايع يا كارى كه ما در مورد مطالب تفسير الميزان استخراج كرديم . هم چنين جامعه شناسى غيبت، جامعه شناسى دروغ ، يا تحليل اجتماعى صله رحم و تحليل جامعه شناسى مهريه .
گام چهارم استخراج نظريه هاى يا فرضيه هاى جامعه شناسانه از متون دينى است ؛ مثل همين كارى كه انجام دادند : علل انحطاط اقوام در نهج البلاغه.

فهرست