فرهنگى جامعه آن روز (هر چند البته به اعتقاد مؤمنان ، اين ظرف زمانى تعيّن بخش ومقيّد كننده محتوا و پيام حديث نيست) كه به نوعى در ايجاد ، تثبيت ، اصلاح يا پالايش و پيرايش باور داشت ها و جهت گيرى هاى فرهنگ و سنت ها و رسوم اجتماعى مؤثر بوده يا دست كم با همين هدف القا شده ، بخشى از مطالعات مربوط به حديث از منظر جامعه شناختى است .
منظر دوم ، سنجش رابطه و نسبت جامعه شناسى به عنوان يك علم با ديگر علومِ معطوف به مطالعه احاديث است . براى مثال ، رابطه جامعه شناسى با علم رجال كه به مطالعه راويان و شخصيت هاى واسط و گاه مؤثر در صدور احاديث و تا حدى به ويژگى هاى اخلاقى و جايگاه و موقعيت اجتماعى آن ها مى پردازد ، بخشى از مطالعات مشترك ميان اين دو علم و در مرتبه اى ، حلقه مشترك ميان جامعه شناسى و تاريخ حديث مى باشد . هم چنين بحث هايى كه در خصوص معرفت شناسى يا جامعه شناسى معرفت حديث وجود دارد؛ يعنى اوضاع و شرايط اجتماعى كه محدثان ، مفسران و فقيهان را به برداشت هاى تفسيرى خاص از احاديث كشانيده و به عبارتى ، اوضاع فرامتنى خاص كه به نوعى در تفسير متون حديثى مدخليت دارد و در هر عصر و زمان ، زمينه بازتوليد احاديث در قالب تفسيرهاى جديد را فراهم مى كند ، بخش ديگرى از مطالعات و تأملات حديث شناسى است كه صبغه جامعه شناختىِ بسيار پر رنگى دارد و مفسران حديث ، گريزى از ورود به آن ندارند .
براى نمونه ، احاديث زيادى كه در مورد تكاليف ، حقوق ، تقسيم كار ، موقعيت و منزلت اجتماعى ، حتى وضعيت جسمى ، روحى و استعدادها و قابليت هاى زن در مجامع روايى ما وارد شده ، در گذشته به گونه اى خاص تفسير مى شد و امروزه به واسطه تحولات فرهنگى ، سياسى و اجتماعىِ گسترده اى كه به وجود آمده ، اين تفاسير تا حد زياد مورد چالش قرار گرفته، و حديث شناسان و مفسران معاصر بر آن شده اند تا برخى برداشت هاى سنتى از اين احاديث را تصحيح و توجيه كنند. نمونه آشكار آن ، مسأله نقصان عقل و برخى تفاوت هاى حساسيت برانگيز حقوقى است كه زمينه پاره اى ايرادها و انتظارها را فراهم آورده و تغييراتى را در نگرش زن پژوهان معاصر فراهم ساخته است. قدما اين فشار اجتماعى سخت و گاه مقاومت ناپذير را احساس نمى كردند. ترديدى نيست كه اين اوضاع و شرايط ، در معرفت شناسى حديث تأثير تام دارد . مطالعه اين عرصه ، بخشى از قلمرو جامعه شناسى معرفت است كه حديث شناسان معاصر ، آگاهانه بدان ارجاع مى دهند .
