زن در سخن و سيره امام علي عليه السلام - صفحه 290

كامل نيست ، و مانند موجودى است كه روح ندارد .

ج . دسته اى ديگر از احاديث ، ملاك انسانيت را عقل مى شناسد . امام على عليه السلام فرمود :

۰.الإِنْسانُ بِعَقْلِهِ ؛ ۱ انسانيت انسان ، به عقل اوست .

۰.رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود :د . دسته اى ديگر از احاديث ، بر عقل اكتسابى دلالت دارند . رشد و نقص اين عقل ، به خصلت ها و رفتار آدمى بسته است . أَطْعِموا نِساءَكُمُ الْحَوامِلَ اللّبانَ فَاِءنَّهُ يَزيدُ فى عَقْلِ الصَّبِىِّ ؛ ۲ به زنان باردار ، شير بخورانيد ؛ زيرا عقل بچه را افزايش مى دهد .

۰.اميرمؤمنان عليه السلام نيز مى فرمايد :وَالعِلمُ يَزيدُ العاقِلَ عَقلاً ؛ ۳ دانش ، عقل عاقل را افزون مى كند .

۰.همچنين امام صادق عليه السلام فرمود :الِتّجارَةُ تَزيدُ فِى العَقلِ ؛ ۴ تجارت ، عقل را افزايش مى دهد .

بنابراين ، عقل در احاديث ، گاه به معناى «تعقل» ، گاه «درك خوبى و بدى» ، و گاه به معناى «انتخاب خوبى و بدى» به كار رفته است . از سوى ديگر ، در برخى احاديث ، مرادْ عقلِ طبيعىِ ذاتى است ، و در برخى ديگر ، عقل اكتسابى تجربى . از اين رو ، بدون روشن ساختنِ معناى عقل ، نمى توان درباره احاديثِ نقصان عقول زنان قضاوت كرد .

1.الحياة ، ج ۱ ، ص ۴۵ ، ح ۶ ؛ غررالحكم ، ص ۱۴ .

2.بحار الأنوار ، ج ۶۳ ، ص ۴۴۴ ، ح ۸ ؛ مكارم الأخلاق ، ص ۲۲۲ .

3.بحار الأنوار ، ج ۷۵ ، ص ۶ ، ح ۵۷ .

4.همان ، ص ۵ ، ح ۱ .

صفحه از 292