رواية الحديث ، تلاش هاى زنان در زمينه روايت در قرن هشتم را به قلم آورده است . دكتر ناجيه عبداللّه ابراهيم ، تلاش هاى علمى زنانِ قرن هاى پنجم و ششم در بغداد را با تأليف كتابى برشمرده است . ۱ زينب ، دختر محمد بن عثمان دمشقى ، جلسه درسى داشت كه بيش از پنجاه نفر در آن شركت مى جستند و ابن حجرعسقلانى از آن جمله بود . ۲ ابن عساكر نزدبيش ازهفتاد زن درس خوانده است . سخاوى ، نويسنده الضوء اللامع ، از پنجاه زن درس آموخت . ۳ تنها در كشور ايران ، در فاصله سال هاى 1300 تا 1374 ، بانوان ، 3847 جلد كتاب ترجمه و تأليف كرده اند . ۴
آيا اين واقعيت ها نمى تواند برخى از نصوص و متون را زير سؤال بَرد؟ البته اين تنها گوشه اى از تاريخ زنان مسلمان در حوزه علوم دينى بود ؛ وگرنه تلاش زنان مسلمان در حوزه ادبيات و هنر ، از شماره بيرون است .
10 . استفاده از دانش و تجربه بشرى
استفاده از دستاوردهاى تجربى بشر ، آن گاه كه به گونه اى از اتقان رسيده باشند ، در فهم برخى از متون (نصوص) دينى مؤثر است . در مَثَل ، روايت هايى كه ميزان غريزه جنسى زن و مرد را بيان مى كند يا بر تفاوت حيا در آنان تأكيد دارد ، يا برخى خُلق و خوهاى زنان را برمى شمرد ، امروزه مى تواند در پرتو دستاوردهاى دانش هاى روان شناسى ، تعليم و تربيت و مردم شناسى ، بهتر نقد و بررسى و فهميده شود . از همين دست است توانمندى هاى تدبيرى زنان و ميزان عاطفه و تعقل آنان . با تكيه بر
1.ناجيه عبداللّه ابراهيم ، الجهود العلمية للمرأة خلال القرنين الخامس والسادس الهجريين .
2.رسالة الاسلام ، سال سوم ، شماره ۱ ، ص۸۲ .
3.همان جا .
4.ر .ك : مجله گفت وگو ، شماره ۹ ، ص۱۳۴ ؛ كتابنامه زن : فهرست كتاب هاى تأليف و ترجمه شده توسط بانوان (۱۳۷۴ ـ ۱۳۵۸) ؛ فرخ زادى ، مجيد ، كتاب شناسى آثار مذهبى زنان ايرانى .
