تلفيق قطعه‌هايي از نامه علي عليه السلام با برخي کلمات ديگر ايشان
برخي از قطعات نامه علي عليه السلام به شيعيانشان در نهج البلاغه با برخي ديگر از کلمات ايشان تلفيق شده است. در ابتداي خطبه 172 عبارت «الحمدلِلّه الّذي لا تواري عَنه سماءٌ سماءً و لا ارضٌ أرضاً» آمده و پس از آن، قسمت‌هاي از نامه علي عليه السلام به شيعيانشان ذکر شده است؛ در حالي که عبارت مذکور در آغاز خطبه، از نامه مذکور نيست و به احتمال، قسمتي از خطبه‌اي است که علي عليه السلام پس از استيلاي اصحاب معاويه بر برخي از بلاد و بازگشت عبيدالله بن عباس و سعيد بن نمران از يمن، در پي غلبه بُسر بن أبي أرطاة بر آنجا، بيان کردند. ۱
برخي پيامدهاي گونه تقطيع شده نامه
صرف‌نظر از اين که تقطيع نامه علي عليه السلام به شيعيانشان توسط خود سيد رضي رحمة الله انجام شده و يا اين که او نيز آن نامه را به صورت تقطيع شده يافته و آورده است، ليکن گونه تقطيع شده نامه علي عليه السلام در نهج البلاغه دچار پيامدهايي است که به برخي از آنان اشاره مي‌شود:
1. از دست رفتن ساختار طبيعي متن
در برخي از قطعه‌هاي نامه علي عليه السلام، بدون اين که به طور واضح مشخص شود که قسمتي حذف شده (مثلاً با ذکر «منها» يا «منه»)، قسمت‌هايي آورده نشده که به دو مورد آن اشاره مي‌شود:
اول. در خطبه 172 نهج البلاغه آمده است: «... فَقَتلوا طائفةً صبراً و طائفة غَدراً، فَو الله لو لم يُصيبوا مِن المسلمينَ الاّ رَجُلاً واحداً...». اين در حالي است که در تمام منابعي که اين نامه را به شکل کامل آورده‌اند، قسمت‌هاي ديگري نيز در آن وجود دارد؛ 2 براي مثال، در نقل الغارات آمده است: «... فقتلوا طائفةً منهم غدراً و طائفةً صبراً و طائفة عَصَّبوا بِأَسيافهم فَضاربوا بها حتّي لَقوا الله صادقينَ فَوالله لو لَم يصيبوا منهم الاّ رجلاً واحداً...».3 اين نکته جالب است که در خطبه 218 نهج البلاغه قطعه مذکور با تفاوت‌هايي آمده است و قسمت‌هاي محذوف به شکلي ديگر آورده شده است: «... فَقتلوا طائفةً منهم غدراً و طائفة عَضّوا علي أسيافهم فضاربوا بها حتّي لَقوا الله صادقين...».
دوم. در نامه 62 نهج البلاغه آمده است: «... ألا تَرون إلي أطرافکم قد انتقصَت و إلي أمصارکم قَد افتتحَت وَ إلي مَمالککم تُزوي وَ إلي بِلادکم تُغزي انفروا، رَحمکم اللهُ إلي قتالِ عَدوّکم و لا تَثّاقَلوا إلي الأرضِ فَتقرّوا بالخسفِ وَ تَبوءوا بِالذلّ و يکونَ نَصيبکم الأخَسَّ و إنَّ أخَاالحربِ الأرقُ وَ مَن نامَ لَم يُنَم عنه و السّلامُ». اين در حالي است که در ديگر منابع، قسمت‌هاي ديگري نيز موجود است 4 که به برخي از قسمت‌ها به نقل از الغارات اشاره مي‌شود: «... أما ترون [الي] 5 أَطرافکم قَد انتقَصَت وَ إلي أمصارکم
1.. ر.ک: تمام نهج البلاغه، ج۴، ص۵۷۳.
2.. براي مثال، ر.ک: الغارات، ج۱، ص۳۱۱؛ کشف المحجة، ص۲۵۷؛ الامامة والسياسة، ج۱، ص۱۵۶.
3.. ر.ک: الغارات.
4.. براي مثال، ر.ک: همان، ج۱، ص۳۱۶ ـ ۳۲۲؛ کشف المحجة، ص۲۶۵ ـ ۲۶۹؛ الامامة و السياسة، ج۱، ص۱۵۷ـ۱۵۹.
5.. متون داخل قلاب‌ها از محقق الغارات است.
