مرتبه معنوي بلند آنان از شواهد ديگري چون، آيه 79 سوره واقعه و آيه 33 سوره احزاب مورد تأکيد
قرار ميدهد. ۱
ديدگاههاي متأخر ديگري نيز در پرتو آراي فوق به نوعي به جمع ميان دو قول گرويدهاند. ۲
آيه دوم: آيه 162 سوره نساء:
لَّـكِنِ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَالْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ وَالْمُقِيمِينَ الصَّلاَةَ... .
اين آيه ظاهراً ناظر به عالمان متعهد و امين اهل کتاب است که با ايمان به قرآن در کنار ايمان به کتب گذشته، مأجور و شايسته پاداش الهي شمرده شدهاند. مطالعه اين آيه در کنار آيه آل عمران ما را به مشابهتي قابل توجه ميان آن دو رهنمون ميکند و جالب آن که اختلاف وجوه تفسيري در آيه آل عمران و بهطور خاص، در مفهوم «راسخان در علم» به نوعي در آيه نساء نيز ديده ميشود.
حال، وقتي سياق آيه نساء را بررسي ميکنيم، مشابه اين تنوّع معنايي را در آن آيه نيز ميبينيم. در آيه پيش از آن (آيه 162 سوره نساء) چنين آمده است:
(... وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ مِنْهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا( .
روشن است که تعبير اين آيه، با توجه به کلمه «منهم»، حاکي از اختلاف گروههاي يهود است. دستهاي از آنها با وصف «کافرين»، در اين بخش، شايسته عذاب شمرده شدهاند، اما بلافاصله در آيه بعد به گروه ديگري از آنان اشاره ميشود: (لَّـكِنِ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَالْمُؤْمِنُونَ...( . براساس اين سياق، دو وجه تفسيري زير را چنين ميتوان استظهار کرد:
وجه نخست، آن که «الراسخون في العلم» ناظر به عالمان و پيشوايان اهل کتاب باشد که به دليل امانت و تعهد نسبت به علوم و آگاهيهاي گذشته خويش و پايبندي به آنچه در کتب قبل بدان سفارش شدهاند، از آنان به راسخان در علم ياد شده است. بنا بر اين مراد از «العلم» همان آگاهيهاي خاصي است که در آن کتب به ايشان منتقل شده و بهطور ويژه در باره بعثت پيامبر خاتم صلّي الله عليه و آله در قبال ايمان و ياري او تعهد گرفته شده است. ۳ براساس اين وجه، ظاهراً تعبير «المؤمنون» پس از راسخان در علم، ناظر به توده مؤمنان اهل کتاب خواهد بود. ۴
اما دومين وجه محتمل، آن است که عبارت (الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَالْمُؤْمِنُونَ( در مقابل (لِلْكَافِرِينَ مِنْهُمْ( ناظر به يک گروه باشد که بر وصف ايمان آنان تأکيد شده است. ۵ در واقع، «المؤمنون»
1.. ر.ک: الميزان، ج۳، ص۵۱.
2.. ر.ک: پرتوي از قرآن، ج۳، ص۲۷ ـ ۲۸؛ مناهج البيان، ج۳، ص۳۲ ـ ۴۸؛ نيز ر.ک: استواران در علم و تأويل قرآن، فصلنامه بينات، شماره ۲، ص۶۹.
3.. ر.ک: سوره آل عمران، آيه ۸۱، ۸۹ و ۱۸۷.
4.. ر.ک: التبيان، ج۳، ص۳۸۹؛ الميزان، ج۵، ص۱۳۸.
5.. ر.ک: روح المعاني، ج۶، ص۱۴ ـ ۱۵.