در پاسخ، نظير آنچه که در باره تربيت واجب بيان شد، گفته مي‌شود و آن، اين که اگر راه منحصر براي رسيدن به تربيت امور پسنديده و مستحب، عبارت از اين شيوه باشد، تنبيه‌بدني براي نيل به اين منظور، جايز است؛ چرا که مقدمه مستحب، مستحب است؛ چنان‌که محققان به آن تصريح نموده‌اند. ۱
بنا بر اين، بر اساس ادله‌اي که دلالت بر وجوب تربيت در امور واجب دارد، مي‌توان به جواز و وجوب تنبيه‌بدني، در فرض انحصار شيوه مزبور، پي برد و نيز در مواردي هم که تربيت مستحب است، نيز اگر راه انحصاري در تنبيه‌بدني باشد، باز انتخاب اين شيوه مستحب و جايز خواهد بود.
مقتضاي اطلاق دليل تنبيه‌بدني به خاطر تأديب
معلوم شد که در برخي موارد، از طرف شارع مقدس دليل بر جواز اين عمل رسيده، ولي الآن بحث در اين است که آيا دليلي در منابع شرعي وجود دارد که به نحو اطلاق، بر اصل جواز دلالت بنمايد يا خير؟
در اينجا روايتي که در اين زمينه وجود دارد، مطرح مي‌گردد و در مورد سند و دلالت آن بحث خواهد شد. روايت اين است:
محمد بن يعقوب، عن محمد بن يحيي، عن احمد بن محمد، عن محمد بن يحيي، عن غياث بن ابراهيم، عن ابي عبدالله عليه السلام قال: قال اميرالمؤمنين عليه السلام: ادّب اليتيم ممّا توّدب منه ولدک و اضربه ممّا تضرب منه ولدک.۲اين روايت، به طور مطلق، دلالت دارد که اولاً جواز تنبيه‌بدني به منظور تأديب و ترتيب، اختصاص به فرزند ندارد، بلکه شامل غير فرزند هم مي‌گردد و ثانياً بر مطلق تنبيه‌بدني دلالت دارد که به طور کلي هر نوع تنبيه‌بدني با هدف تأديب و تربيت جايز است.
بررسي سند حديث
نام محمد بن يحيي ـ که مرحوم کليني از وي نقل مي‌کند ـ اگرچه جزو اسم‌هاي مشترک است و برخي از راويان ـ که اين نام را دارند ـ توثيق نشده‌اند، مانند محمد بن يحيي ابوالحسن، ۳ ولي منظور از او، محمد بن يحيي عطار قمي است؛ چنان‌که اين قرينه مورد تصريح محققين است. ۴ و اين شخص، مورد توثيق در کتاب‌هاي رجالي است ۵ و نيز نام احمد بن محمد هم، اگرچه جزو اسامي مشترک ميان موثقين و غير موثقين است، ولي مراد از او احمد بن محمد بن عيسي اشعري است و اين هم به قرينه راوي و مروي عنه ثابت مي‌شود ۶ که اين شخص نيز مورد توثيق است ۷ و مراد از محمد بن يحيي ـ که
1.. محاضرات في اصول الفقه، ج۴۴، ص۲۸۲.
2.. وسائل الشيعة، ج۲۱، ص۴۷۸ ـ ۴۷۹.
3.. معجم الثقات، ص۳۵۸.
4.. جامع الرواة،ج۲، ص۲۱۳.
5.. رجال النجاشي، ص۳۵۳، ش ۹۴۶.
6.. جامع الرواة، ج۱، ص۶۹.
7.. رجال الطوسي، ص۳۶۶.
