اين صورت، بيشتر از اين عدد جايز خواهد بود و اما اگر دليل مطلق براي ما ثابت نشد، ديگر با توجه به اصل عدم جواز، به ميزاني از اين اصل تعدي مي‌کنيم که دليل داريم و آن مقدار ذکر شده است و بيشتر از اين مقدار، اصلاً جايز نيست، نه اين که مکروه باشد.
جواز تنبيه‌بدني محدود به قصد تأديب و تربيت
بنا بر روايتي که مشخص شد به نحو مطلق دلالت بر جواز تنبيه‌بدني دارد و اين مسأله، چنان‌که در باره فرزند انسان ثابت است، در باره يتيمي که ولي او قصد تربيت وي را داشته باشد نيز ثابت است، ولي تنبيه‌بدني به صورتي مقيد است که انسان قصد تأديب و تربيت داشته باشد و نه به جهت ديگر؛ چرا که تنبيه‌بدني، بدون قصد تربيت، مصداق ظلم خواهد بود و از نظر عقل و عقلا، ظلم، قبيح بوده و ظالم استحقاق ذم و عقاب خواهد داشت و ما روايات متعدد داريم که اطاعت احکام قطعي عقل واجب است. ۱
به علاوه، در حرمت ظلم هم ادله فراواني رسيده است. ۲ بنا بر اين اگر تنبيه‌کننده قصدي غير از تربيت و تأديب داشته باشد، عمل وي مصداق ظلم بوده و حرام است.
از اين رو، تنبيه‌بدني در حالت غضب و ناراحتي در صورتي جايز است که شخصي کاملاً بر خود مسلط باشد و تنبيه‌بدني را به قصد تربيت و تأديب انجام دهد. اين مسأله در اين باب، بسيار مهم است و اين مرز ميان تنبيه جايز و تنبيه حرام ـ که مصداق ظلم است ـ کاملاً بايد ملاحظه شود.
کمتر اتفاق مي‌افتد که انسان در حالت غضب چنان بر خود مسلط باشد که قصدش از تنبيه‌بدني، تشفي خاطر و به منظور آرام کردن غضب خود نباشد. از اين روي، پيامبر اکرم(، بنا بر روايتي، از ادب کردن در حالتي که انسان غضبناک است، نهي فرمود. ۳ و مرحوم صاحب جواهر نيز به اين نکته توجه داده و اظهار مي‌دارد که تنبيه‌بدني جايز، در صورتي است که به منظور تربيت کودک صورت گيرد، نه آن که عامل و محرّک آن غضب نفساني باشد که در اين صورت، تنبيه‌کننده بايد تنبيه شود. ۴ اين که ايشان اظهار نموده‌اند که در فرض تنبيه‌بدني به جهت عامل غضب، تنبيه‌کننده خود بايد تنبيه شود، به خاطر اين است که در فرض مزبور، اين شخص، مرتکب ظلم شده و ظلم حرام است و کسي که مرتکب حرام مي‌شود، قابل مجازات تعزيري است.
بنا بر اين، تنبيه‌بدني کودکان تنها با هدف تأديب و تربيت ايشان جايز است و در غير اين صورت، عمل مزبور مصداق ظلم بوده و حرام است.
از اين نکته در مورد سنّ کودک تنبيه شونده هم، وضعيت مشخص مي‌شود، چرا که اگر تنبيه‌بدني با هدف تربيت و تأديب جايز است، در فرضي اين مسأله مصدّاق دارد که کودک در سنّي باشد که تنبيه‌بدني روي او اثر تربيتي داشته باشد؛ ولي اگر در سنّ خيلي پاييني باشد که تنبيه‌بدني بر روي او اثر نداشته باشد، اين عمل جايز نيست. از اين رو، با توجه به تأثير تربيتي تنبيه‌بدني، کودک بايد در سني باشد که
1.. وسائل الشيعة، ج۱۵، ص۲۰۴ ـ ۲۰۹.
2.. همان، ج۱۶، ص۴۶ ـ ۵۱.
3.. الکافي، ج۷، ص۲۶۰.
4.. جواهر الکلام، ج۴۱، ص۴۴۶.
