گستره معنايي واژه دابه در قرآن کريم
اکنون، پس از واکاوي لغوي، مراجعه به آياتي که دابه در آنها به کار رفته، سودمند است. اين آيات
سه گونه‌اند:
1.مواردي که واژه «دابه» عموم جنبندگان را در برمي‌گيرد؛ مانند (وَاللَّهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ مِن مَّاء... ( . ۱
و آيات سوره بقره، آيه 164؛ سوره انعام، آيه 38؛ سوره عنكبوت، آيه 60؛ سوره نور، آيه 45؛ سوره فاطر، آيه 45؛ سوره شورى، آيه 29؛ سوره جاثية، آيه 4؛ سوره هود، آيه 6 و56؛ سوره نحل، آيه 49 و61. البته واژه «کل» نيز در اين توسعه دخالت دارد.
2. مواردي که واژه مزبور در آنها حيوانات (به استثناي انسان) را شامل مي‌شود و سياق آيات، مؤيد اين مدعاست؛ مانند:
(وَ الدَّوَابُّ وَ كَثِيرٌ مِّنَ النَّاسِ...(.۲(وَ مِنَ النَّاسِ وَ الدَّوَابِّ وَ الْأَنْعَامِ...(.۳(مَا دَلَّهُمْ عَلَى مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْكُلُ مِنسَأَتَهُ...(.۴
3. مواردي که واژه دابه تنها انسان را در برمي‌گيرد مانند:
(إِنَّ شَرَّ الدَّوَابَّ عِندَ اللّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لاَ يَعْقِلُونَ(.۵(إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِندَ اللّهِ الَّذِينَ كَفَرُواْ فَهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ(.۶
در اين بخش، آيه نخست، چنان که از سياق كلام و آوردن موصول و ضميرهاى اولى العقلى برمي‌آيد، درصدد مذمت همان كافرانى است كه پيش از آن، در باره آنان سخن گفته است. ۷ و آيه دوم نيز به مقتضاي سياق كلام، در مقام بيان اين نکته است كه جماعت يهوديان از تمامى موجودات زنده بدترند، و هيچ شک و ترديدى در آن نيست. ۸
با تأمل در متن آياتي که ضمن آنها واژه دابه در خصوص انسان به کار رفته است، به خوبي مي‌توان دريافت که اين آيات در مقام نکوهش آدميان برآمده و از وي بدين گونه تعبير کرده‌اند.
بررسي روايات
به منظور روشن شدن مسأله و اين که اين عنوان تا چه حد با حضرت علي عليه السلام مطابقت دارد، بايد روايات شيعه را از نظر سندي و محتوايي بررسي نمود.
