عسکري( دو نفر اين داستان را براي ايشان نقل ميکنند و نظرشان را جويا ميشوند. ايشان در
پاسخ ميفرمايند:
معاذ الله من ذلک! إن ملائکة الله معصومون محفوظون من الکفر و القبائح بألطاف الله تعالى ... .۱
ب. ديدگاه مفسران در نقد اين روايات
بسياري از مفسران و عالمان محقق شيعه و سني اين خبر را رد کرده و آن را از موضوعات و اسراييليات دانستهاند. ابن جوزي به موضوع بودن اين خبر تصريح کرده است. ۲ ابنکثير نيز معتقد است که غالب روايات هاروت و ماروت از اسراييليات است. حديثي هم که احمد بن حنبل نقل و ابنحبان آن را تصحيح کرده، به ابنعمر موقوف است و او نيز آن را از کعب الأحبار نقل کرده است. ۳ ابو شهبه نيز معتقد است که همه اين روايات از خرافات بني اسراييل و دروغهاي آنان است که عقل و نقل و شرع بر درستي آن گواهي نميدهد. ۴ او ميافزايد که هر چند سند برخي از اين روايات ـ که به صحابه يا تابعان ميرسد ـ صحيح يا حسن است، اما در نهايت، همه آنها به اسراييليات بنياسراييل و خرافات آنان بازميگردد و صحت نسبت اين روايات با باطل بودن واقعيت آنها منافي نيست. ۵ به گفته مرحوم استاد معرفت، بيشتر اين روايات از طريق عبدالله بن عمر از کعب الاحبار نقل شده است که گاه، به سهو يا به عمد، آن را به پيامبر نيز نسبت دادهاند. ۶ علامه طباطبايي نيز در مورد اين روايات ـ که در بعضي از کتب شيعه به نقل از امام باقر عليه السلام هم آمده است ۷ ـ ميگويد:
اين داستان، داستانى خرافى است که به ملائکه بزرگوار خدا نسبت داده اند، در حالي که خدا در قرآن از قداست و طهارت وجود آنان از شرک و معصيت سخن گفته است. ۸
ايشان سپس اين داستان را با داستان ساحر بودن حضرت سليمان( در کتب يهود مقايسه و
نيز به اين ديدگاه اشاره ميکنند که اين داستان با اساطير يونان در مورد ستارگان و اجرام آسماني قابل
مقايسه است. ۹
1.. همان، ج۱، ص۲۶۷ به بعد.
2.. الموضوعات، ج۱، ص۱۸۶ – ۱۸۷.
3.. البداية و النهاية، ج۱، ص۵۴.
4.. الاسرائيليات و الموضوعات في کتب التفسير، ص۱۶۱.
5.. همان، ص۱۶۴.
6.. تفسير و مفسران، ج۲، ص۱۳۱ـ۱۲۹.
7.. تفسير عياشي، ج۱، ص۵۲.
8.. الميزان، ج۱، ص۲۳۹.
9.. علامه به نكته مهمي اشاره كردهاند. ميتوان افزود كه در اساطير يونان در مواردي خدايان به زمين ميآيند و با انسانها همنشين ميشوند و حتي گاه به زنان يا مردان زميني دل ميبندند. (ر.ک: دو منظومه ايلياد و اديسه هومر، ترجمه سعيد نفيسي، تهران: بنگاه ترجمه و نشر كتاب، دوم، ۱۳۴۲و۱۳۴۴ش) در اسطوره پرومتئوس نيز ميبينيم كه چگونه سوداي يك موجود آسماني در همراهي با انسان در برابر خدا، مانند داستان هاروت و ماروت به محكوميت ابدي او منجر ميشود.