راهکارهای فهم حديث در کتاب الاربعون حديثاً (اربعين) شيخ بهايی - صفحه 12

استفاده وي از قرينه خارجي است. وي مي‌گويد:
بعيد به نظر مي‌رسد که فردي مثل داوود بن نعمان _ که از اصحاب امام باقر عليه السلام و فردي فاضل و عالم بود، نيازمند به آموزش عملي تيمّم امام عليه السلام باشد. ۱

استناد به قرآن

قرآن و حديث دو يادگار گرانسنگ رسول اکرم صلي الله عليه و آله و سلم هستند که از هم جدايي ناپذيرند و تمسک به هر دو با هم مايه نجات از گمراهي و برخورداري از هدايت الهي است. بين قرآن و حديث رابطه‌اي متقابل وجود دارد؛ بدين معنا که همان‌گونه که حديث مي‌تواند عام قرآن را تخصيص بزند، مطلق آن را مقيد سازد و اجمال آن را تبيين کند، قرآن نيز رابطه‌اي مشابه دارد و با مراجعه به آن مي‌توان برداشت صحيح‌تري از حديث داشت و اجمال آن را بر طرف ساخت. ۲ و نيز اگر برداشتي از حديث مؤيد قرآني داشت، بر اعتبار آن افزوده خواهد شد. بر همين اساس، شيخ بهايي در موارد متعددي مضمون و مفاد حديث و نيز برداشت خود از حديث را به آيات قرآني مستند و شواهدي از قرآن براي آن ذکر مي‌کند.
وي در توضيح حديث «انا السرور الذي کنت ادخلته علي اخيک المؤمن في الدنيا» مي‌گويد:
اين حديث بر تجسّم اعمال در آخرت دلالت مي‌کند... آن چنان که برخي از مفسران در تفسير آيه شريفه يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوءٍ۳ ؛ «در آن روز هر کسي را که هر عملي خير انجام داده است، حاضر مي‌بيند و هر عمل بدي را نيز مي‌يابد»، چنين گفتند و آيه شريفه يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتاً لِيُرَوْا أَعْمَالَهمْ فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَه وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرّاً يَرَه؛ ۴ «در آن روز مردم به صورت گروه‌هاي پراکنده (از قبرها) بيرون مي‌آيند تا اعمالشان به آنها نشان داده شود. پس هر کس به اندازه ذرّه‌اي کار نيک انجام دهد، آن را مي‌بيند و هر کس به اندازه ذرّه‌اي کار بد انجام دهد، آن را مي‌بيند»، بر اين حقيقت دلالت مي‌‌كند.
در جاي ‌ديگر مي‌گويد:
اين سخن رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم که فرمود «فاطفوها بصلاتکم؛ با نمازتان آتش (گناه) را خاموش کنيد»، به روشني دلالت مي‌کند که نماز گناهان را مي‌پوشاند و از بين مي‌برد و عقاب وعده داده شده را نيز برطرف مي‌سازد. و بر اين حقيقت، قرآن دلالت دارد: إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهبْنَ السَّيِّئاتِ۵ ؛ «نيکي‌ها بدي‌ها را از بين مي‌برد». مقصود از حسنات نمازهاست؛ چون آيه در اين زمينه است. ۶

1.. همان، ص۵۷، حديث۶.

2.. علامه طباطبايي و حديث، ص۲۵.

3.. سوره آل عمران، آيه۳۰.

4.. سوره زلزال، آيه۶، ۸ .

5.. سوره هود، آيه۱۱۴.

6.. اربعين، ص۱۹، حديث۳.

صفحه از 22