گونه‌‌شناسي، اعتبار و معايب سبب ورود حديث

حمزه حاجي ^۱

چکيده:

حديث، به عنوان دومين منبع تشريع از جايگاه و اعتبار ويژه‌‌اي در دين اسلام برخوردار است. آنچه در قرار گرفتن حديث در اين جايگاه و اعتباربخشي به آن، نقش اساسي ايفا مي‌‌کند، فهم درست حديث است؛ چرا که فهم نادرست از حديث، نه تنها جايگاه آن را زير سؤال مي‌‌برد، بلکه چهره دين را مشوش ساخته و از اعتبار آن مي‌‌کاهد. علوم مختلفي در فهم حديث دخيل‌‌اند. يکي از علومي که به فهم درست حديث کمک شاياني مي‌‌کند، سبب ورود حديث است. سبب ورود حديث انواع مختلفي دارد که از نظر اعتبار با يکديگر متفاوت‌‌اند و از طرفي ديگر، با معايب وآفت‌‌هايي نيز رو به رو است که چنانچه به آنها توجه نشود و در بهره برداري از آن مورد توجه قرار نگيرند، نه تنها کارآيي لازم را براي کمک به فهم حديث از دست خواهد داد، بلکه فهم حديث را پيچيده‌‌تر هم مي‌‌کند.
در اين مقاله سعي بر آن است که ضمن بررسي انوع سبب ورود حديث از جهات مختلف، به ميزان اعتبار آنها به عنوان يک راهبرد در بهره‌‌گيري از سبب ورود براي فهم حديث و نيز معايب و آفت‌‌هايي که سبب ورود با آنها رو به رو است، پرداخته شود.

کليدواژه‌‌ها: حديث، سبب ورود، اعتبار، معايب و آفت‌‌ها، فهم حديث.

درآمد

يکي از مسائلي که از قرون اوليه در ميان مسلمانان مطرح بوده، شناسايي اصول، قواعد و علوم مرتبط با فهم و درک درست حديث است. به همين منظور دانشمندان اسلامي انواع مختلف علوم حديث را پايه‌‌گذاري کردند و توجه به شرايط، زمينه‌ها، علل و عوامل شکل‌‌گيري حديث ـ که از آن به سبب ورود حديث تعبير مي‌‌شود ـ يکي‌‌از انواع اين علوم است. سبب ورود، با وجود پيشينه‌‌اي ديرينه، بسياري از‌مباحث آن ناپژوهيده مانده است. با اذعان به تأثير قابل توجه اين علم بر برداشت درست از متون حديثي و فوايدي که در اين خصوص دارد، دو سؤال اصلي مطرح مي‌‌شود: اول، اين که تا چه اندازه مي‌‌توان به سبب ورود در فهم حديث اعتماد نمود. به عبارت ديگر، چه نوع سبب ورودي براي فهم