انواع سبب ورود حديث از نظر زمان

يکي از تقسيم‌بندي‌‌هاي ديگري که براي سبب ورود حديث شده، تقسيم‌بندي‌‌اي است که حافظ ابن ناصرالدين دمشقي آن را ارائه کرده است. وي مي‌‌گويد:
گاهي سبب حديث مربوط به عصر نبوت است و گاهي بعد از عصر نبوت و گاهي در هر دو عصر [حديث داراي سبب است]. ^۱
بر اساس اين ديدگاه اسباب حديث را مي‌توان به سه دسته تقسيم نمود که در اين قسمت آن را تحت عنوان«انواع سبب ورود حديث از نظر زمان» با تفصيل بيشتري مورد بحث و بررسي قرار مي‌دهيم.

سبب ورود عصر نبوت

اين نوع، مشتمل بر احاديثي است که اسباب آنها مربوط به عصر نبوت پيامبر است؛ بدين صورت که پيامبر در پي بوجود آمدن آن اسباب، احاديثي را بيان داشته‌اند. اکثر احاديث سبب دار از اين نوع شمرده مي‌شوند؛ مانند همه احاديثي که در مباحث بالا آنها را به عنوان مثال ذکر کرديم. از آنجا که اکثر مباحث مطرح شده درباره اسباب ورود حديث از گذشته تا کنون و از جمله در اين پژوهش در باره همين نوع اول است و نيز در علم اسباب ورود، همين نوع با اهميت تلقي مي‌‌شود، به اين مقدار بسنده مي‌‌کنيم و به نوع دوم اين تقسيم‌بندي مي‌پردازيم.

سبب ورود بعد از عصر نبوت

اين نوع شامل آن دسته از احاديث مي‌‌شود که سبب ورودشان مربوط به دوران بعد از پيامبر است؛ بدين معنا که در عصر صحابه اسبابي به وقوع پيوسته‌‌اند که به دنبال آنها، احاديث پيامبر توسط صحابه نقل شده‌‌اند و برخي از علما اين اسباب و شرايط و قرايني که باعث شده صحابه در آنها، احاديث پيامبر را روايت کنند، به عنوان سبب ورود حديث تلقي کرده‌اند.
کساني که اين نوع اسباب ورود منقول از صحابه را به عنوان«سبب ورود حديث» پذيرفته‌اند، چنين استدلال کرده‌‌اند:
فإن الصحابة حفظوا الأقوال و الأفعال و حافظوا علي الأطوار و الأحوال، فيکون السبب في الورود عنهم مبينا لما لم يعلم سببه عن النبي ^۲ ؛
صحابه اقوال و افعال (پيامبر ) را به خاطر سپردند و بر وضعيت و حالات (دوران پيامبر ) حفاظت نمودند. بنا بر اين، سببي که درباره ورود حديث از آنان نقل شده است، بيانگر سبب احاديثي هستند که سببشان، از پيامبر معلوم نيست.
تفاوت سبب ورود عصر نبوت با سبب ورود بعد از عصر نبوت در اين است که در اولي، پيامبر به دنبال آن سبب، حديثي را بيان مي‌فرمايند، ولي در دومي، اين صحابي است که به دنبال وقوع سببي، حديثي را