ب. احمد بن محمّد بن عيسي معاصر فضل : احمد بن محمّد بن عيسي اشعري از عالمان بزرگي است كه فراوان از شاذان پدر فضل به نقل پرداخته است ۱ . روايات شاذان در كتب اربعه حديثي بجز يک مورد ـ كه توسط محمّد بن جمهور نقل شده ۲ ـ همگي با واسطه احمد بن محمّد بن عيسي گزارش شده است. وي از مجتهدان والامقام و محدثان ثقه مکتب اماميّه است كه ملاقات‌هايي مكرّر با امام رضا عليه السلام داشته است ۳ . از جهت اين که فضل با وي در يک طبقه و جزو شاگردان شاذان به شمار مي‌آيند، و علاوه، سالياني پس از فضل وي درگذشته است، از اين رهگذر روايت فضل از امام رضا عليه السلام امري طبيعي و منطقي محسوب مي‌گردد.
ج. ديدار با وكيل امام رضا عليه السلام: يكي از مشايخ حديثي ابن شاذان ـ كه از وي به تحمّل حديث پرداخته ـ عبدالعزيز بن مهتدي قمّي از وكيلان ويژه امام رضا عليه السلام است. فضل وي را بارها ملاقات و به مردي والامقام، متديّن و الگوي قميّان توصيف کرده است ۴ . از رهگذر اين که با مرگ موكّل عنوان وكالت فاقد معناست، ملاقات به احتمال قوي در دوران حيات امام رضا عليه السلام رُخ داده است.
د. دانشوري نامدار در زمان عبدالله طاهر: عبدالله بن طاهر نخست از جانب مامون حكمران شهر رقّه در شمال بغداد بود که پس از آن در سال213 به اميري خراسان منصوب شد. وي عملاً سال 215 کار خويش را شروع و به دلايلي چند نيشابور را به عنوان پايتخت انتخاب و در آن اقامت گزيد و به مدت هفده سال(213ـ230) حاكم رسمي خراسان بود ۵ . به گزارش كشّي وي ابن شاذان را پس از آن كه از افكار و محتواي تأليفاتش اطلاع يافت، از نيشابور تبعيد كرد ۶ .اين رخداد احتمال داده ميشود كه در همان اغاز ورودش اتفاق افتاده باشد. فضل در آن زمان كه محاكمه و تبعيد ميشود، بايد چهره‌اي شناخته شده، بلند آوازه، و پيشوا باشد. چگونه مي‌توان تصور کرد که فضل متولد سالياني پس از شهادت امام رضا عليه السلام در عين حال يک دهه و حداكثر دو دهه پس از ايشان، مبدا حرکت علمي و از عنوان مرجعيّت برخوردارگردد.
ه . تحصيل و يا نقل پنجاه ساله ازاصحاب اجماع: كشّي از سهل بن بحر فارسي نقل مي‌‌كند كه در آخرين ديدارم با ابن شاذان وي اظهار داشت: من جانشين جمعي از بزرگانم كه درگذشته‌اند. صفوان بن يحيي (م210 ق) و ابن ابي عمير (م117 ق) و ديگر بزرگان اماميه [حمّاد بن عيسي ( م 209 ق )، بزنطي(م 221 ق )، ا بن فضّال ( م 221، 224 ق ) و ابن محبوب ( م 224 ق)] را درک كرده و به مدت پنجاه سال از آنان به تحمّل حديث [يا نقل] پرداخته‌ام ۷ . گوينده اين سخن، گر چه فضل است، اما با توجه به وثاقت، استواري و حقّ‌مداري‌‌اي که از وي سراغ داريم، به هيچ وجه دستخوش خودستايي نشده
1.. الکافي، ج۲، ص۸۳، ح ۴؛ ج۳، ص۲۴، ح۲، ص۲۹، ح ۱ و ۳، ص۴۵، ح ۱۲؛ ج۴، ص ۲۴۱، ح ۱.
2.. همان، ج۸ ، ح۱۳۸.
3.. رجال النّجاشي، ش ۱۹۸؛ رجال الطّوسي، ش ۵۱۹۷؛ رجال البرقي، ص۵۹؛ کتاب الرّجال، ص۴۴، ش ۱۳۱؛ خلاصة الأقوال، ش۶۷ .
4.. اختيار معرفة الرّجال، ش ۹۱۰، ۹۷۴ و ۹۷۹.
5.. تاريخ حكومت طاهريان از آغاز تا انجام، ص ۱۸۵.
6.. اختيار معرفة الرّجال، ش۱۰۲۴.
7.. همان، ش ۱۰۲۵.
