مخالفان
در مقابل، بزرگاني چون مرحوم فاضل کاظمي، مرحوم ابوالهدي کلباسي (م1356ق)، مرحوم ملاعلي کني(م1306ق) و آية الله خويي (م1412ق)، ضمن طرح کامل اين مبنا، با ذکر دلايلي، به ردّ آن پرداخته‌اند ۱ که ضمن برشماري ايرادات وارد بر اين قاعده، عبارات ايشان ذکر مي‌گردد.
نقد و بررسي ادلّه
الف. جمع‌بندي اقوال موافقان
در جمع‌بندي اقوال موافقان، مي‌توان اين مطالب را به دست آورد:
الف. همان‌گونه که متذکر شديم، برخي از صاحبان نظر، ضمن بررسي وثاقت راوي خاصي، به اين قاعده استناد کرده و آن را دليلي بر توثيق قلمداد کرده‌اند. اين دسته، شرط خاصي را براي استناد به اين قاعده يادآور نشده، حجيت آن را مطلق دانسته‌اند. از آن جمله‌اند:
1. مرحوم اردبيلي در توثيق برخي روات همچون محمد بن علي ماجيلويه و حسين بن حسن بن أبان مي‌نويسد: « و توثيقُه من تصحيح العلامة لطرقٍ هو فيها في الحديث والرجال» ۲ .
2. همچنين مرحوم شيخ حر عاملي در وسائل الشيعة، ذيل ترجمه برخي راويان چنين مي‌نويسد: «ويفهم توثيقه ـ أيضا ـ من تصحيح العلامة طريق الصدوق إلي (فلان) » ۳ .
نکته‌اي که از عبارات شيخ حر عاملي مي‌توان برداشت کرد، اين است که در برخي موارد، تنها دليل ايشان بر توثيق راوي، فقط «تصحيح علامه حلي» است؛ مثلاً در ترجمه الحسن بن متيل مي‌نويسد: «الحسن بن متيل : وجه من وجوه أصحابنا، کثير الحديث، له کتاب نوادر. قاله النجاشي و العلامة . ويفهم من تصحيح العلامة طرق الصدوق توثيقه» ۴ . ولي در مواردي، توثيق راوي به وسيله ادله ديگر اثبات شده است که شيخ حرّعاملي، تصحيح علامه را به عنوان مؤيد و تثبيت مطلب يادآور مي‌شود؛ از جمله در ترجمه عبدالله بن عمران برقي مي‌گويد:
علي بن أبي القاسم، عبد الله بن عمران البرقي المعروف أبوه بماجيلويه، يکني أبا الحسن : ثقة، فاضل، فقيه، أديب، قاله النجاشي . ويستفاد من تصحيح العلامة طريق الصدوق إلي الحارث بن المغيرة توثيقُه أيضاً. ۵
ايشان همچنين در کتاب رجالي خويش أمل الآمل از اين قاعده براي توثيق راويان بهره برده است. وي ذيل ترجمه «أحمد بن عبد الواحد بن أحمد البزاز المعروف بابن عبدون» مي‌نويسد:
1.. به ترتيب در کتاب‌هاي: تكملة الرجال ج ۱، ص ۱۶۷(به نقل از خاتمه المستدرک، ج۴ ص ۳۹۳)؛ سماء المقال في علم الرجال، ج ۱، ص۲۲۴ تا ۲۳۱؛ توضيح المقال في علم الرجال، صفحه ۷۲ تا ۷۴؛ معجم رجال الحديث، ج۱ص۷۴ و همچنين در جاهاي ديگر از اين کتاب مثل: ج۶، ص۲۱ و ج۱۱، ص۳۸.
2.. جامع الرواة، ج۲، ص ۵۳۲ و ۵۴۲.
3.. از جمله در ترجمه: إبراهيم بن مهزيار(وسائل الشيعة، ج ۳۰، ص ۳۰۱)، ابراهيم بن هاشم القمي (ج ۳۰، ص ۳۰۲)، الحسن بن متيل (ج۳۰، ص ۳۴۶)، الحسين بن الحسن بن أبان، (ج ۳۰۶، ص ۳۵۱)، علي بن أبي القاسم، عبد الله بن عمران البرقي، (ج ۳۰، ص ۴۲۴) و ديگران.
4.. وسائل الشيعة، ج ۳۰، ص ۳۴۶.
5.. همان، ج ۳۰، ص ۴۲۴.
