إيضاح الأنباء في تعيين مولد خاتم الأنبياء و مقتل سيّد الشهداء(ع) - صفحه 183

بر طبق اخلاص نهاده ، جنازه آن مرحوم را به سيّد حمزه آوردند و بعد از غسل و كفن ، نماز را مرحوم حاجى شيخ محمّد سرخابى خويى شبانه خواند و در مقبره مرحوم عزيز خان سردار به طور امانت گذاشتند ، تغمّده اللّه برحمته و غفرانه .
اجمالاً فقيد شهيد در علوم ادبيه و رياضيّات و نجوم و اصول و فقه و حكمت و كلام و تاريخ، سرآمد بود و حظّ وافرى داشت و تحصيلات خود را نزد استادان كامل ادامه داده و مقام بلند و ارجمندى را احراز كرده بود .
مرحوم مزبور، قلم خوب و مطبوعى داشت و با قريحه مستقيم در املا و انشا بى نظير بود . از آثار ايشان چند رساله ـ رساله لالان ۱ ـ و ترجمه عتبى است كه به امر و اشاره مرحوم حسنعلى خان امير نظام ، ترجمه گرديد و به طبع رسيد ۲ و آنچه مهمّ است همانا كتاب مرآة الكتب ۳ است كه با صَرف اوقات با وجود اشتغالات و گرفتارى، به قدر مقدور، اسامى كتب و تأليفات شيعه را در آن جمع و اين كتاب را تأليف كرده اند و هنوز به طبع نرسيده است ۴ و فعلاً همين رساله انتشار مى يابد كه در عين بحبوحه انقلاب و اختلال احوال مشغول تحرير و تأليف آن بوده اند . ۵

1.الذريعة ، ج ۱۸ ، ص ۲۸۶ .

2.همان ، ج ۴ ، ص ۱۱۶ .

3.همان ، ج ۲۰ ، ص ۲۸۲ .

4.مرآة الكتب يا اسماء الكتب ، اين كتاب با تحقيق شادروان محمّد على حائرى در ۵ جلد ، در سال ۱۴۱۴ ق از سوى انتشارات كتاب خانه حضرت آية اللّه مرعشى نجفى به چاپ رسيده است .

5.ديگر آثار علمى وى عبارت است از : ۱ . تاريخ امكنه شريفه و رجال برجسته با تحقيق و تصحيح نگارنده (آماده چاپ) ؛ ۲ . كتاب تسهيل زيج هندى يا تسهيل زيج محمّد شاه هندى ؛ ۳ . رساله اگر ملّت و اگر ما آذربايجانيان ؛ ۴ . سياست اسلاميّه ؛ ۵ . تاريخ سيّد حمزه و طاق شاه على ؛ ۶ . ظلم والد به ولد ؛ ۷ . رساله سياست ؛ ۸ . مشروطه يا مشروعه (منسوب به اوست) ؛ ۹ . حواشى و شروح ؛ ۱۰ . علم رجال ؛ ۱۱ . جنگ خصوصى ؛ ۱۲ . كتاب مجمل حوادث يوميّه مشروطه ؛ ۱۳ . مجموعه تلگراف ؛ ۱۴ . مراسلات و منشآت .

صفحه از 259