حاشية الصحيفة السجادية - صفحه 302

پدرش نقل مى كند. شيخ طوسى هم در الفهرست هنگام معرفى متوكل بن عمير از دو طريقش در روايت صحيفه چنين ياد مى كند:
أخبرنا بذلك جماعة عن التلعكبري، عن أبي محمد الحسن يعرف بابن أخي طاهر، عن محمد بن مطهر، عن أبيه، عن عمير بن المتوكل، عن أبيه، عن يحيى بن زيد رضى الله عنه.
و أخبرنا بذلك أحمد بن عبدون، عن أبي بكر الدوري، عن ابن أخي طاهر أبي محمد، عن محمد بن مطهر، عنه. ۱
و جالب آن است كه از روايت خود از حسين بن عبيد اللّه غضائرى نامى نمى برد، در حالى كه صحيفه هاى موجودِ روايت پسرش از طريق او نقل شده است.
سند روايتى ابو على طوسى در ابتداى صحيفه سجاديه چنين است:
حدّثنا الشيخ الأجل السيد الإمام السعيد أبو علي الحسن بن محمد بن الحسن الطوسي ـ أدام اللّه أيّامه ـ في شهر جمادى الآخر سنة إحدى عشر و خمسمئة، قال: أخبرنا الشيخ الجليل أبو جعفر محمد بن الحسن الطوسي رضى الله عنه، قال: أخبرنا الحسين بن عبيد اللّه الغضائري، قال: حدّثنا أبو المفضل محمد بن عبد اللّه بن المطلب الشيباني في شهور سنة خمس و ثمانين و ثلاثمئة، قال: حدّثنا الشريف أبو عبد اللّه جعفر بن محمد بن جعفر بن الحسن بن جعفر بن الحسن بن الحسن بن أمير المؤمنين علي بن أبى طالب عليهم السلام ، قال: حدّثنا عبد اللّه بن عمر بن خطاب الزيات سنة خمس و ستين و مئتين، قال: حدّثنا علي بن النعمان الأعلم... . ۲

1.الفهرست، شيخ طوسى، جواد قيومى، قم، نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق، ص ۲۵۳.

2.درباره اين سند نكته اى گفتنى است: يكى از روات آن، ابو المفضل محمد بن عبد اللّه بن مطلب شيبانى (۲۹۷ـ۳۸۷ق) است كه در ابتدا ثقه و در اواخر عمر به خلط متهم شده است. شهيد ثانى او را از جمله كسانى مى داند كه رواياتشان در دوران استقامت مقبول و بعد از آن مردود است (الرعاية، ص ۲۱۰). نجاشى هم با اين كه روايات بسيارى از او نقل كرده بود، حديث گزاردن از او را متوقف كرد. ابن غضائرى هم مى نويسد: «رأيت كتبه، وفيها الأسانيد من دون المتون، والمتون من دون الأسانيد. وأرى ترك ما ينفرد به» (الرجال، تحقيق: سيد محمدرضا جلالى، قم، دار الحديث، ۱۴۲۲ق ص ۹۹). منصور پهلوان (در اسناد و مشايخ راويان صحيفه كامله، علوم حديث، س ۴، ش ۲، پى در پى ۱۲، تابستان ۱۳۷۸ش، ص ۳۴ ـ ۳۵) درباره روايت وى از صحيفه سجاديه و قابل اعتماد بودن آن مى نويسد: راويان صحيفه از ابو المفضل شيبانى عبارت اند از: محمد بن محمد بن نعمان شيخ مفيد، حسن بن محمد بن اشناس، حسين بن عبيد اللّه غضائرى، ابو الحسين محمد بن هارون تلعكبرى، ابو منصور محمد بن محمد عكبرى معدّل. روايت اين دانشمندانِ موثّق و معتمد از ابو المفضل شيبانى، خود نشانه آن است كه نقل آنها مربوط به دوران استقامت وى است و نمى توان پذيرفت كه اين بزرگان، از دوران خلط او چيزى نقل كرده باشند. اما بايد توجه داشت كه حسين بن عبيد اللّه غضائرى صريحا در سند اين روايت عنوان كرده كه آن را در ۳۸۵ ق يعنى دو سال به پايان عمر شيبانى مانده روايت كرده است. بنا بر اين در تكيه بر ضبط هاى آن بايد جانب احتياط را رعايت كرد. البته خوشبختانه در گزارش صحيفه او منفرد نيست.

صفحه از 564