فصل چهارم

اصناف دانشمندان

۵۲۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دانشمندان دو گونه اند : مردى دانا كه به دانش خود عمل مى كند و اين نجات يافته است و دانشمندى كه دانش خود را وانهاده و اين هلاك شده است و دوزخيان از بوى دانشمند واگذارنده دانش خود اذيت مى شوند . ^۱

۵۲۳.امام صادق عليه السلام :جويندگان دانش سه گونه اند . آنان را به ذات و صفاتشان بشناس : دسته اى آن را براى نادانى و ستيزه جويى و دسته اى براى برترى جويى و دام گسترى و گروهى نيز براى فهم و خردورزى مى جويند .
صاحب نادانى و ستيزه جويى ، آزار دهنده و ستيزه گر است و در حلقه هاى علمى به سخن درآيد و از دانش و بردبارى بگويد و جامه فروتنى به تن كند ، اما از پرهيزگارى تهى باشد . خداوند به همين سبب ، بينى او را خرد كند و خرخره اش را ببُرد .
آنكه براى برترى جويى و دام گسترى آمده ، پنهان كار و چاپلوس است . بر مثل و مانند خود برترى مى جويد و براى توانگران فروتر از خود ، فروتنى مى كند . خورنده حلواى آنان وپايمال كننده دين خويش است . خداوند هم به اين سبب او را كور مى گرداند واثرش را از ميان آثار دانشمندان مى زدايد .
آنكه صاحب فقه و خرد است ، انديشناك و غمين و

] برابر [ديه فرزندش را به وى بدهد ، براى آموزگار حلال است . ^۱

ر . ك : ص 170 «مزد نگرفتن بر آموزش معارف دين» / ص 199 «كاسبى كردن با دانش دينى» .

3 / 3

حقوق دانشجو

۵۲۱.امام سجّاد عليه السلام :حقّ رعيت تو در دانش ، آن است كه بدانى خداوند عز و جل تو را در دانشى كه به تو داده و گنجينه هاى آن را بر تو گشوده ، سرپرست آنان قرار داده است . اگر در آموزش مردم ، نيك از عهده برآمدى و با آنان درشتى نكردى و تنگ نگرفتى ، خداوند از فضلش تو را فزونى بخشد و اگر دانشت را از مردم باز دارى و يا هنگام درخواست دانشت با آنان درشتى كنى ، بر خداى عز و جل سزاست كه دانش و عظمت ]حاصل از آن [را از تو بگيرد و تو را از دلها بيندازد . ^۲