3 . حكمت حقيقى

حكمت نظرى ، مقدمه حكمت عملى و حكمت عملى ، سرآغاز حكمت حقيقى است و تا آن هنگام كه آدمى بدين درجه از حكمت نرسيده، به مفهوم واقعى حكيم نيست؛ هر چند استاد كلّ در كلّ باشد .
حكمت حقيقى در واقع جوهر علم و حقيقت دانش است و از اين رو خواص علم حقيقى و آثارش بر آن مترتب مى‏شود و از مهمترين آثار حقيقت دانش كه در قرآن كريم آمده همان بيم از خداست . به حكم آيه شريفه : «از ميان بندگان خدا ، تنها دانايان از او بيم دارند» ^۱ . و همين اثر در كلام رسول خدا براى حكمت نيز گفته شده است ، آنجا كه مى‏فرمايد : «بيم از خداى عزّوجلّ بنياد هرگونه حكمت است» ^۲ .
حكمت حقيقى نورى است كه خدا آن در نتيجه عمل به حكمت نظرى به انسان مى‏دهد و اين نورانيت همان‏گونه كه از تفسير امام صادق عليه‏السلام از حكمت بر مى‏آيد ، ضد هوا و هوس است و هر اندازه قلب از آن پرتو گيرد ، به همان اندازه هوا از آن مى‏گريزد و شهوت ضعيف مى‏شود تا آنجا كه مى‏ميرد و عقل زنده مى‏شود و ديگر زمينه‏اى براى ارتكاب اعمال زشت در انسان باقى نمى‏ماند و در نتيجه حكمت با عصمت همراه مى‏گردد و در نهايت همه ويژگيهاى
حكيم و دانشمند حقيقى در انسان مشاهده و در اوج آدمى به نفس خويش و پروردگار خود عارف مى‏گردد و به هدف اعلاى انسانيت نايل مى‏شود و آن «لقاء اللّه‏» است .
در اين مقام است كه قلب از هر چه فانى است مى‏بُرد و به عالم بقا مى‏پيوندد و بر اين مبناست كه امام على عليه‏السلام مى‏فرمايد :
«سرآغازِ حكمت ، ترك لذتهاست و پايان آن نفرت از امور فانى»^۳و نيز مى‏فرمايد : «تعريف حكمت روى گرداندن از سراى ناپايدار است و شوق به خانه ماندگار»^۴.
با اين توضيح بر ما روشن مى‏گردد كه چرا خداوند حكمت را خير فراوان مى‏نامد . و مى‏فرمايد :
«هر كس حكمت داده شود ، قطعا خير فراوانى به او داده شده است»^۵.