مسائلى در باره حجابهاى علم و حكمت

مسأله اوّل : قلمرو حجابهاى حكمت

نخستين سؤال در باره حجابهاى دانش و حكمت ، اين است كه قلمرو مانعيت اين موانع تا كجاست ؟ آيا مانع همه انواع شناختهاى حسّى ، عقلى و قلبى‏اند يا مانعيت آنها مرز خاصى دارد ؟ براى پاسخ بايد موانع را به چند دسته تقسيم كرد :
دسته اوّل : موانع و آفات علوم رسمى؛ مانند كم‏رويى ^۱ بدفهمى ^۲ و تن آسايى ^۳ .
اين دسته ، مانع شناختهاى عقلى هستند و كمترين احاديث را به خود اختصاص داده‏اند .
دسته دوم : موانعى كه مانعيّت آنها شامل شناختهاى عقلى و قلبى است؛ مانند عُجب ، تعصّب ، استبداد و ... ^۴ .
اين موانع ، انديشه را از تشخيص درست حقايق عقلى و قلب را از بركات الهامها وارشادهاى غيبى الهى محروم مى‏سازد .
دسته سوم : موانع علم حقيقى و يا نور علم؛ مانند ظلم ، كفر ،
اسراف ، فسق و به طور كلى گناه ^۵ .
اين موانع آينه دل را تيره و جان را بيمار مى‏سازد و آدمى را از دانش حقيقى بى‏بهره مى‏كند؛ هر چند داراى مراتب والايى از علوم رسمى باشد .
اگر اين بيمارى مزمن گردد ، دل فاسد و انسان از مدار هدايت الهى خارج و در گمراهى ابدى گرفتار مى‏گردد . قرآن در وصف آنان مى‏فرمايد : «چنين نيست ، بلكه آنچه كرده‏اند بر دلهايشان زنگار نهاده است. چنين نيست، آنان در آن روز از پروردگارشان سخت محجوبند» ^۶ ونيز مى‏فرمايد : «دلهايى دارند كه با آن در نمى‏يابند و ديدگانى دارند كه با آنها نمى‏بينند و گوشهايى دارند كه با آنها نمى‏شوند . آنان همچون چهارپايانند ، بلكه گمراهتر ، آنان همان غافلانند» . ^۷
اين فصل نشان مى‏دهد كه قرآن و احاديث اسلامى در مبحث موانع شناخت بر اين دسته تاكيد كرده‏اند .

1 / 20

شرابخوارى

۱۸۱.امام على عليه السلام :خداوند شراب نخوردن را براى نگهدارى خرد واجب كرد . ^۱

۱۸۲.امام رضا عليه السلام :خداوند شراب را به جهت تباهيهايش و نيز به دليل دگرگونى آن در خردهاى نوشندگانش و وادار كردن آنان به انكار خداى عز و جل و دروغ بستن بر او و پيامبرانش و چيزهاى ديگرى كه از آن پديد مى آيد، همچون فساد و قتل ، حرام كرد . ^۲

1 / 21

پرخورى

۱۸۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :پرخورى مايه دورى از خداوند است كه به سرپيچى كردنها نيرو مى بخشد؛ پس شكمهايتان را پر نكنيد كه نور حكمت در سينه هايتان خاموش مى شود . ^۳

۱۸۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دل هنگام پرى شكم ، حكمت را بيرون مى اندازد . ^۴

۱۸۵.امام على عليه السلام :پرخورى ، حجاب تيزفهمى است . ^۵

ر . ك : ص 79 «روزه» / ص 80 «كم خورى» / ص 134 «ميانه روى در خوراك» .