مسأله سوم : مبادى وسوسه
نكته مهم ديگر اين است كه موانع نور علم، مبادى دسيسههاى شيطان نيز به شمار مىرود . اين موانع نه تنها انسان را از معارف حقيقى والهامات ربّانى محروم مىسازد ، بلكه او را در معرض وسوسههاى شياطين و احساسات و ادراكات دروغين ناشى از آن قرار مىدهد . از اين رو در رواياتى كه ملاحظه شد هوس و كبر هم آفت عقل شناخته شده است وهم دام شيطان ۱ . در اين ارتباط در مناجاة الشاكين منسوب به امام زين العابدين عليهالسلامآمده است : «بار خدايا به تو شكايت مىبرم از دشمنى كه گمراهم مىكند و از شيطانى كه به اغوايم كمر بستهاست؛ سينهام را از وسوسه پر ساخته و اوهام و
افكار واهىاش قلبم را احاطه كرده است؛ از هوسهايم پشتيبانى مىكند و دوستى دنيا را در نظرم مىآرايد و ميان من و بندگى تو و نزديكى به تو فاصله مىاندازد» . ۲
بنابر اين عامل اصلى سلطه شيطان بر انسان ، هوسهايى است كه با ايجاد موانع معرفت ، راه را براى القائات شيطانى باز مىكند و از اين رو كسانى كه اين موانع را از ميان برده و به گفته قرآن به مرتبه عبوديت خداوند رسيدهاند ، شيطان راهى براى وسوسه و القاى ادراكات دروغين در آنها ندارد : «هيچ تسلطى بر بندگانم ندارى ۳ » .
