نگاهي نو به آيه نسخ - صفحه 14

در ضعف معناي سوم، کافى است، توجّه کنيم معناى «ما نَنْسَخْ مِنْ آيةٍ أو نُنْسِها، نأتِ بخير منها» چنين مى شود: هر آنچه از آيات را برداريم، يا فرمان به ترک عمل به آن دهيم، بهتر از آن يا همانندش را مى آوريم.
وقتى نسخ، همان ساقط کردن حکمى از اعتبار باشد، تا بدان عمل نشود، آيا اين معنا با فرمان به ترک عمل به آن، تفاوتى دارد، تا مقابل آن قرار گيرد؟!
در ضعف معناى چهارم هم کافى است بدانيم، معناى «ما نَنْسَخْ مِنْ آيةٍ أو نُنْسِها، نأتِ بخير منها» چنين خواهد بود: هر آنچه از آيات را برداريم، يا فرمان به وانهادن و منع از برداشتن آن دهيم، بهتر از آن يا همانندش را مى آوريم.
مى دانيم که «نأتِ بخير منها» ناظر به آوردن بدل و جايگزين براى مورد «نسخ» و «انساء» است؛ حال آيا آنچه بر اعتبارش باقى مى ماند و برداشته نمى شود، نيازى به بدل دارد؟!

2/6 وجه بطلان انساء قرآن

علاوه بر احاديث رسيده درمورد مراتب عصمت پيامبر اکرم( و اهل بيتش(، آيات و احاديث عديده اى دلالت دارند که خداوند متعال به آنان «اُذن واعية» عطا فرمود و نسيان را از آنان دور نمود (شواهد التنزيل: ج2 ص361ـ380 و ديگر کتب شيعى و سنّى در تفسير مأثور، ذيل آيه 12 الحاقة)، به گونه اى که هر وحى و دانشى که بدانان مى رسيد، از آنان جدا نمى شد. علاوه بر آنچه در سه پى نوشت اخير اشاره شد، به رعايت اختصار تنها نمونه هايى از آياتى که به نوعى بر بطلان «انساء» قرآن دلالت دارند، ذکر مى شود:
الف) سنُقرِئُک فلا تنسى، إلّا ما شاء اللَّه (اعلى: آيات6ـ7).
به دلالت روايات رسيده در نزول آيه، رسول خدا( در دريافت و حفظ وحى، مسئوليتى سنگين احساس مى نمود؛ تا حدّى که وقت نزول و قرائت وحى توسّط جبرئيل، از بيم فراموشى، با او در خواندن وحى همراهى مى کرد و سپس نيز براى خود يادآورى مى نمود. ۱
ظاهر آيه نيز مفاد اين روايات را تأييد مى کند؛ زيرا به حضرت اطمينان مى دهد که ما تو را خواناى به قرآن مى گردانيم که ديگر فراموشش نکنى، يعنى چنان بر خواندن آن توانايت

1.. نمونه هايى از اين روايات: عن ابن عباس قال کان النبي( إذا أتاه جبريل( بالوحي لم يفرغ حتى يزَّمَّل من الوحي حتى يتکلم النبي( بأوله مخافة أن يغشى عليه فقال له جبريل لم تفعل ذلک قال مخافة أن أنسى فأنزل اللَّه عزوجل سنقرئک فلا تنسى ( المعجم الکبير: ج۱۲ ص۹۴ ؛ مجمع البيان: ج۱۰ ص۳۲۹). ابن عباس: کان النبي( إذا نزل عليه جبرائيل( بالوحي، يقرأه مخافة أن ينساه، فکان لا يفرغ جبرائيل( من آخر الوحي حتى يتکلم هو بأوله» (مجمع البيان: ج۱۰ ص۳۲۹). أخرج ابن مردويه عن ابن عباس قال کان النبي( يستذکر القرآن مخافة ان ينساه فقيل له کفيناک ذلک ونزلت سنقرئک فلا تنسى ( الدر المنثور: ج۶ ص۳۳۹).

صفحه از 19