3. شيطاني گمراه كنند،يکي ديگر از نيروهاي بدخواه مؤمن، شيطان و ترفندهاي اوست که منجر به گمراهي مي شود. ثبات نفس مؤمن (صبر) او را در برابر اين بلا ياري ميرساند.
4. دشمني کافر: چون هنجارها و ارزشها نزد مؤمن و کافر متفاوت است، بنابراين هر کدام از آنها در راه رسيدن به هدف خود تلاش ميکنند. تلاش کافر نيز در راه نابودي اسلام است و چون مؤمن در اين مکتب قرار دارد، از دشمنيِ کافر در امان نخواهد بود. صبر بر اين بلا نيز تنها کار مؤمن است.

واکنش: صبر

واکنشي که در برابر موقعيت بلا در لسان روايات آمده، صبر است. براي فهم بهتر کارکرد اين واکنش در اين موقعيت، ابتدا به بررسي معناي لغوي صبر ميپردازيم: صبر ضد جزع است ( کتاب العين: ج7 ص115) و به معناي نگاه داشتن نفس از جزع ميباشد ( الصحاح تاج اللغة صحاح العربية: ج2 ص706). به روزه نيز صبر گويند چرا که آدمي در حال روزه خود را از خوردن و آشاميدن نگاه ميدارد (غريب الحديث: ج1 ص326).
صبر از ديدگاه بزرگان بدين گونه بيان شده است: علامه مجلسي مي‌نويسد:
صبر، يعني ثبات نفس و علوّ همت، در برابر احوال دنيا (بحارالانوار: ج64 ص339).
بدين معنا که انسان مؤمن در برابر حالتهايي که اسباب دنيا سبب جزع او ميشود، خويشتن را نگاه ميدارد و همين صبر، نشانه همت بالاي اوست. ايشان در جاي ديگر ميگويند:
صبر، حبس نفس در برابر امور شاقه و سخت است و انسان صبور از آنچه که برايش مقدر شده است، کسل نميشود و اعتراض و شکايت و جزع نميکند (همان: ص268).
پس کاربرد صبر در اين مبحث، جايي است که امري مانند بلا، باعث جزع و فزع مخاطب آن ميشود. به طور کلي صبر کردن امري پسنديده است، اما چه خوب است بدانيم، بهترين گونه صبر از ديدگاه پيشوايان دين، چگونه صبري است. هنگامي که از امام باقر عليه السلام در مورد صبر نيکو پرسيدند، ايشان فرمودند:
ذَلِک صَبْرٌ لَيسَ فِيهِ شَکوَى إِلَى النَّاس.صبر [نيکو] آن صبري است که در آن شکايت بردن نزد مردم نباشد ( الکافي: ج۲ ص۹۳).
معلوم ميشود که صبر، يک مفهوم اخلاقي دروني است. اگر حال تو، به هنگام سختيها، نداري‌ها و بلاها به گونهاي باشد که در آسايش، بي نيازي مالي و سلامتي نيز همانگونه است، نتيجه آن، شکايت نبردن نزد مردم خواهد بود. همچنين از فرموده گرانبهاي حضرت جبرئيل