3ـ1) احترام به طرف مقابل بحث
پيامبر اکرم( در مناظره با عبداللَّه مخزومي، ابتدا به سخنان او گوش ميدهد و همين‌که ساکت مي‌شود، او را به بيان عقايدش ترغيب مي‌کند، و بارها از او مي‌پرسد:
آيا چيزي از کلامت باقي مانده است؟ ( الاحتجاج: ج1 ص42).
ابن ابي العوجاء، زنديق عصر امام صادق(، درباره ايشان مي‌گويد:
او، ابتدا حرف‌هاي ما را مي‌شنود، و هيچ‌وقت در صحبت با ما، بد زباني نمي‌کند و جز پاسخ حرف‌هاي ما، سخن اهانت‌آميزي نميگويد. با کمال بردباري و متانت به سخن ما گوش ميدهد، و از ما مي‌خواهد که هرچه دليل بر عقيده خود داريم، بياوريم. پس از اينکه حرف ما تمام شد، درحالي‌که ما به خيال خود او را محکوم کرده‌ايم، شروع به صحبت مي‌کند و با چند کلمه کوتاه، تمام حرف‌هايي را که زده‌ايم، باطل مي‌سازد، و با استدلال‌هاي متين خود، راه هرگونه بهانه‌جويي را بر ما مي‌بندد، به‌طوري که نمي‌توانيم پاسخ‌هاي او را رد کنيم (بحارالانوار: ج3 ص58).
3ـ2) خويشتن دارى از تندى (قول لََين)
خداوند متعال به موسي(، دستور ميدهد با هارون، به سوي فرعون بروند و با گفتاري نرم او را به سوي خود بخوانند:
اذْهَبا إِلي فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغي فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَيناً لَعَلَّهُ يتَذَکرُ أَوْ يخْشي (طه: آيات43ـ44) ؛ به سوي فرعون برويد که طغيان کرده است، سپس به نرمي با او سخن بگوييد، شايد متذکر شود يا (از خدا) بترسد. (
حداقل فايده اين‌گونه سخن گفتن اين است که همان بار اول، طرف را وادار به مقابله نمي‌کند. خداوند متعال در جاي ديگر خطاب به پيامبر اسلام( مي‌فرمايد:
فبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِک ... (آل‌عمران: آيه 159) ؛ به برکت رحمت الهي در برابر آنان (مردم) نرم و مهربان شدي! و اگر خشن و سنگدل بودي، از اطراف تو پراکنده ميشدند ... (
بنابراين خويشتن داري، از اصيل‌ترين آداب مناظره است.
3ـ3) ضرورت رعايت انصاف
مناظره‌کننده بايد امکاناتي براي طرف مقابل به‌وجود آورد تا آنچه در ذهن فراهم آورده، به‌کار گيرد و ايراد نمايد. امام رضا(، در مناظره با مخالفين، هرجا جمله درستي از طرف
