انسان بخيل در اين دنيا، خزانهداري براي وارثانش است و از اموال خود، حظ نميبرد، همانطور که پيامبر اکرم صلّي الله عليه و آله و سلّم فرمودند:
أيّها النّاس ... ما الصُّعلوک فيکم؟ قالوا: الرجُلُ الّذي لا مال له. فقال: با الصعلوک حقّ الصعلوک من لم يقدّم من ماله شيئاً يحتسبه عند الله و ان کان کثيراً من بعده.اي مردم! به نظر شما فقير کيست؟ گفتند: مردي که ثروتي ندارد. فرمود: نه، فقير حقيقي کسي است که از مال خود چيزي به حساب خدا پيش نميفرستد، گرچه پس از او مال بسياري بماند (ميزان الحکمه: ج۱۰ ص۴۶۶۸ ش۱۶۰۳۱).
انسان بخيل به سوي فقر شتابان است، در دنيا چون تهيدستان به سر ميبرد، امّا در آخرت همچون توانگران از او حسابرسي ميشود. مطابق فرموده امير المؤمنان(:
حُکِمَ بالفاقة علي مُکثرها ـ يعني الدنيا ـ و أُعينَ بالراحة من رَغبَ عنها.فزونخواه دنيا، محکوم به فقر است، و رويگردان از دنيا، آسايش يار اوست (همان: ش۱۶۰۷۶).
و در جايي ديگر ميفرمايد:
رُبَّ غنيً أورث الفقر الباقي.چه بسا توانگري که فقر پايدار، در پي آورد (همان: ش ۱۶۰۸۴).
بنابراين انسان بخيل در دنيا فقيرانه زندگي ميکند، و در زندگي به آسايشي نخواهد رسيد و در فقر ابد دست و پا خواهد زد.
ب) فقر نفساني:
علاوه بر اينکه انسان بخيل در دنيا فقيرانه زندگي ميکند و بيبهره از ثروت خود ميماند، دچار فقر نفس و فقر وجودي نيز ميشود، و اين نوع از فقر در انسان بخيل نمود بيشتري دارد. همانطور که رسول خدا( ميفرمايند:
الفقرُ فقر القلبِ.فقر حقيقي، فقر دل است (همان: ش۱۶۰۳۶).
و علي عليه السلام ميفرمايند:
فقر النفس شرّ الفقر.فقر نفس، بدترين فقر است (همان: ش۱۶۰۳۹).^۱
در انسان بخيل، فقر نفس و فقر وجودي، پررنگتر از فقر دنيوي و برجا گذاشتن مال و ثروت دنيوي براي وارثانش است. انسان بخيل، نفسش از بخشيدن، فقير و تهي است. او قدرت بخشيدن و جدا شدن از تعلقات دنيايي را ندارد.