ميآورد؛ چون ديگران به سبب خواري و ذلّتش، براي او ارزشي قائل نميشوند و او را حقير و خوار ميبينند، و حتي قدرت جسارت مييابند تا از او بدگويي کنند و به او ناسزا گويند، و همين عوامل هم آبروي او را در معرض خطر قرار داده و موجبات عدم آسايش و راحتي را براي او فراهم ميسازد. امام علي عليه السلام ميفرمايند:
ليس لبخيل حبيبٌ.بخيل، هيچ دوستي ندارد (همان: ش۱۵۹۷).
در اينجا دو پرسش مطرح ميشود، نخست اينکه چرا شخص بخيل هيچ دوستي ندارد؟ و دوم اينکه دوستي و داشتن رفيق چه ويژگي دارد که انسان بخيل با از دست دادن آن، در زندگي دچار عدم آسايش و راحتي ميشود؟ در مورد پرسش نخست بايد گفت: قبلاً اشاره شد، فرد بخيل به سبب داشتن صفت بخل، به وظايف خود در برابر دوست، عمل نميکند. از حقوق دوستي اين است که دو دوست، در سختيها و ناملايمات زندگي، دست همديگر را بگيرند و حامي و پشتيبان هم باشند، امّا انسان بخيل چون از بعد دروني فقير است و روح بخشش و کرم در او وجود ندارد و دائماً احساس نياز دارد، از کمک به دوست خود و گرفتن دست او در مصائب و مشکلات خودداري ميکند، و فاصلهها را در دوستي پديد ميآورد، و اندک اندک دوستي کمرنگ شده و از بين ميرود. دوستان او به خاطر خساست، رهايش ميکنند؛ چون دوست واقعي کسي نيست که تنها در شاديهاي، در کنار ما باشد، بلکه ارزش دوستي در تنگناهاي زندگي مشخص ميشود، و شخص بخيل به واسطه عاري بودن از روح سخي، دوستانش را از دست ميدهد.
براي يافتن پاسخ پرسش دوم، بايد به بررسي و تبيين چند روايات پرداخت، از جمله روايتي که امام علي عليه السلام ميفرمايند:
أصدق الإخوان مودةً أفضلهم لاخوانه في السراء و الضراء مواساةً.راستترين برادران در دوستي، کسانياند که در خوشي و ناخوشي، با برادران خويش بيشتر همدردي ميکنند (دوستي در قرآن و حديث: ص۳۳۴ ش۸۳۳).
نقش دوست در زندگي بسيار پر رنگ است. در خوشي و ناخوشي با ما همدرد و همدل است، و از رنج و سختي ما ميکاهد و ما را به يک آرامش روحي ـ رواني ميرساند. دوست براي ما در حکم يک اندوخته است، همانطور که وقتي چيزي را در جايي اندوخته ميکنيم، زماني به کارمان ميآيد و از آن بهره ميبريم. همانطور که امام علي عليه السلام ميفرمايند:
قال علي عليه السلام: من لاصديق له لاذُخرَ له.هر کس دوست ندارد، اندوخته ندارد (ميزان الحکمه: ج۶ ص۳۰۰۸ ش۱۰۲۱۸).
و دوستي راستين در تنگا و سختي آشکار ميشود و يک دوست خوب، در آن زمان، دوستي‌اش را به اثبات ميرساند.