2 . طبيعت ، سازوكارى هدفدار و منظم است. ۱
3 . خداوند ، تمام طبيعت را بر پايه نظام توحيد آفريده است . ۲
4 . خداوند ، طبيعت را به معرفت خود ، مفطور كرده است . ۳
5 . همه پديده ها آيه الهى هستند.
6 . انسان ، لازم است كه طبيعت را به مثابه آيه الهى بشناسد.
7 . طبيعت ، مسخر انسان است . ۴
بنا بر اين ، تمام طبيعت ، آفريده شده است تا انسان از اين طبيعت استفاده كند و در آفرينش آسمان ها و زمين انديشه كند و به اين مرحله برسد كه بگويد: «رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَـذَا بَـطِلاً»۵ و با شكر و سپاس خداوند ، از طبيعت استفاده كند و با غفلت، باعث اسراف و امساك و افراط در منابع طبيعى نشود.
بايد دانست كسانى به اين مرحله مى رسند كه در حال قيام و قعود به ياد خدا هستند : «الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَـمًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِهِمْ» . ۶
از اين روايت ، فهميده مى شود كه تنها كسانى در آفرينش آسمان ها و زمين مى انديشند كه به هدفدارى آن پى برده اند: «رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَـذَا بَـطِلاً»۷ و از زيبايى طبيعت ، متوجّه زيبايىِ طبيعتِ خداىِ طبيعت مى شوند.
ملّا صدرا در شرح خود از اُصول الكافى مى نويسد:
خداوند ، هيچ چيزى در جهان صورت نيافريد، جز آن كه برايش نظير و همانندى
1.الروضة من الكافى، ج۸، ص ۱۴۵، ح۱۱۷ : «فَطَرهُم جميعا عَلى التَّوحيد» .
2.همان جا : «فَطَرَهُم عَلى المَعرِفَة بِه» .
3.اصول كافى، كمره اى، ج۴، ص ۴۳ و ۴۴، ح ۱ ـ ۳ .
4.سوره لقمان ، آيه ۲۰ : «سَخَّرَ لَكُم مَّا فِى السَّمَاوَ تِ وَ مَا فِى الْأَرْضِ» .
5.سوره آل عمران ، آيه ۱۹۱.
6.سوره آل عمران ، آيه ۱۹۰ .
