خود ، پيش از و بيش از حساسيت نشان دادن به ديگران و نيز دورى از زمينه هاى گناه (همانند پيشگيرى نوع اوّل) مى پردازد و پس از آن در 34 باب ، رواياتى را درباره گناهان يا بيمارى هاى اخلاقى مهم مى آورد و سرانجام در بيست باب ، روش هاى توبه و درمان را معرفى مى كند.
پس سير منطقى و علمى حُرّ عاملى چنين است: وجوب خودسازى، حقوق اعضاى بدن (رفتارهاى آشكار)، صفات پسنديده (ويژگى هاى درونى شخصيت)، رفتارها و صفات ناپسند، زمينه ها و راه هاى پيشگيرى، ضرورت و روش هاى مداخله و درمان.
اوصاف الأشراف و دقيق تر از آن الكافى، با همين روش (يعنى مقدم داشتن ويژگى هاى مثبت بر خصوصيات منفى و موانع رشد انسان) تنظيم شده اند. پس اين گونه نيست كه آية اللّه جوادى آملى ، به عنوان يك اصل در تأليف آثار تربيتى مى نويسد كه صاحب نظران علم اخلاق ، بر آن اند كه بخش هاى آغازين علم اخلاق را آشنايى با رذايل و راه هاى زدودن آنها قرار دهند ، ^۱ و بر همين پايه ، از اين كه باب اوّل اوصاف الأشراف درباره ايمان، نيّت، صدق انابه و اخلاص است و باب دوم ، آن درباره مانع زدايى از سير و سلوك، محقّق طوسى را سزاوار انتقاد مى داند! ^۲
موسوعه جامع أحاديث الشيعة كه بر سياق وسائل الشيعة تنظيم شده است، مجلّدات شانزده تا هجده ، 89 باب را به مباحث جهاد نفس اختصاص داده است. ترتيب و تعداد اين ابواب چنين است :
وجوب جهاد نفس (10 باب)، گناهان (43 باب)، صفات پسنديده (23 باب) و توبه (13 باب). معلوم نيست كه چرا مؤلّف ، بر خلاف ديگر مؤلّفان حديثى ، در بخش