از آن، پيروان امير مؤمنان عليه السلام بر حق بوده اند يا طرفداران عثمان؟» ، از موضوعات مهم در سده نخست هجرى بود . ^۱ در اين ميان، مرجئيان موضعى «ممتنع» اتخاذ كردند و از اظهار نظر صريح در باره هر يك از دو طرف (امير مؤمنان عليه السلام و عثمان) ، سر تافتند .
در واقع، ديدگاه مرجئيان در باره خلفاى زمان خود ، اين گونه مى پنداشتند كه : ابو بكر و عمر ، بر حق بوده اند و اطاعت از آنان ، بر همگان واجب بوده است ؛ زيرا اختلافى بر سرِ حقّانيت آن دو نبوده است. اما در باره عثمان و امير المؤمنين عليه السلام ، چنين نظرى نداشتند ؛ بلكه معتقد بودند كه چون در جنگ جمل ، هر دو دسته پيروان عثمان و پيروان امير المؤمنين عليه السلام يكديگر را تفسيق كرده اند، مردمان روزگاران پسين ـ كه با آنان هم عصر نبوده اند ـ ، هيچ راهى براى اثبات حقّانيت يكى از آنها ندارند و اگر كسى در باره آنان اظهار نظر قطعى كند و يكى از آن دو را محق بداند، گم راه گشته است. ^۲
گرچه اين مباحث، رنگ و رويى سياسى داشت ، اما اندك اندك و با ترويج آراى خوارج در بين مسلمانان و بالا گرفتن بحث در باره ايمان و كفر ، دامنه اين بحث به سوى جنبه هاى كلامى گرايش پيدا كرد و آن پرسش پيشين در باره امير المؤمنين عليه السلام و عثمان، با اندكى تغيير ، به چنين پرسشى تبديل گشت كه : «آيا مرتكب كبيره ، مؤمن است يا كافر؟» .
مرجئه در پاسخ به اين سؤال ، به اين سو رفتند كه مرتكب كبيره مؤمن است. از نگاه آنها، گناه هرچند بزرگ باشد، شخص را از دايره ايمان خارج نمى كند ؛ زيرا آنان ايمان را تنها ، معرفت خدا و رسول (تصديق قلبى) مى دانستند و عمل به مقتضاى اين شناخت را جزء ايمان به شمار نمى آوردند. ^۳