4 . اشاعره
پيروان ابو الحسن على بن اسماعيل اشعرى (منتسب به ابو موسى اشعرى) ، به «فرقه اشاعره» معروف هستند. ۱ شكل گيرى اين فرقه، در واقع ، واكنشى در برابر معتزله بود. ابو الحسن اشعرى ، خود در مكتب جبايى (يكى از سران معتزله در اواخر قرن دوم و اوايل قرن سوم) پرورش يافت و در آغاز ، پايبند به اعتقاد معتزلى بود ؛ امّا پس از چندى ، به دليلى نامعلوم ، نظر خود را تغيير داد و با بيشتر اصول نظام فكرى معتزلى ، مخالفت كرد. ۲
اين فرقه نيز در باره ايمان ، ديدگاهى خاص دارند و بر آن اند كه حقيقت ايمان ، همان تصديق (معرفت قلبى) است ، و اقرار زبانى و عمل به جوارح ، از فروع ايمان شمرده مى شوند . بر اين اساس ، اطلاق ايمان بر اقرار زبانى و عمل جوارح، كاربردى مجازى خواهد بود. به عبارت ساده تر، كسى كه قلباً يگانگىِ خدا و رسالت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله را باور داشته باشد، وى مؤمن است. ۳
ب . تبيين مفهوم ايمان
1 . ايمان در لغت
واژه «ايمان» ، از ريشه «أمن» گرفته شده ، كه در كتب لغت ، دو معنا براى آن ذكر كرده اند : يكى باور كردن و تصديق كردن ، و ديگرى امنيت ، كه نقطه مقابل خيانت است و نوعى آرامش و سكون دل ، در آن نهفته است. ۴
1.الملل والنحل، ج۱، ص ۶۶.
2.دايرة المعارف بزرگ اسلامى، ج۸، ص ۴۳۵ (مدخل اسلام).
3.الملل والنحل، ج۱، ص ۶۶ و ۷۲؛ الفصل فى الملل والأهواء والنحل، ج۲، ص۲۰۹. اشاعره نيز آيات قرآن را دليل بر اعتقاد خود دانسته و بر درستى ادّعاى خود، به آياتى چند استشهاد مى كنند. براى اطلاع از استدلال اشاعره ، ر. ك: الانصاف فيما يجب اعتقاده ولايجوز الجهل به، ص ۵۵.
4.كتاب العين، فراهيدى؛ الصحاح تاج اللغة وصحاح العربية، ج۵، ص ۲۰۷۱؛ مجمل اللغه، ابن فارس، ? ص ۸۸؛ مصباح المنير، المقرى الفيّومى، ص ۴۲. البته قابل ذكر است كه با توجّه به تعريف ايمان، معناى لغوى نخستين، با تعريف آن سازگارى بيشترى دارد. اين نكته در تعريفى كه برخى دانشوران از ايمان ارائه داده اند، مشهود و آشكار است.
