2 . ايمان از ديدگاه عالمان شيعى
ابو اسحاق نوبختى ، از متكلّمان شيعى قرن سوم، ايمان را عبارت از تصديق دانسته و عمل را جدا از ايمان پنداشته و در اثبات ديدگاه خود ، به اين عبارت قرآنى استناد كرده است :
«إِنَّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَـتِ ... ؛۱
كسانى كه ايمان آورده اند و عمل صالح انجام مى دهند ...» .
نوبختى بر اين باور است كه شخص گناهكار، اگرچه مرتكب حرام گشته ، امّا از آن جا كه به تصديق و باور قلبى خود ؛ يعنى كه همان ايمان ، همچنان پايبند است ، عنوان «مؤمن» بر وى صدق مى كند. ۲ پس از وى، شيخ صدوق ـ كه بيشتر ديدگاه هاى خود را در مسائل مختلف اعتقادى و فقهى ، از احاديث بر گرفته است ـ ، ايمان را اقرار زبانى و تصديق و باور قلبى و انجام دادن اعمال، مى داند. وى كه اين تعريف را نيز از روايات گرفته است ۳ و افزون بر آن ، آيات دوم تا چهارم سوره أنفال را هم مؤيّد ديدگاه خود ذكر مى كند :
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ ءَايَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَانًا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ * الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَوةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ * أُوْلَئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا» . ۴
1.سوره بقره، آيه ۲۷۷، سوره يونس، آيه ۹.
2.الياقوت فى علم الكلام، ص ۶۵.
3.براى نمونه، در روايتى از امام رضا عليه السلام آمده است: «الإيمان عقد بالقلب وعمل بالجوارح» (الخصال، ص ۱۷۹).
4.الهداية، ص ۵۵.
