يك . رواياتى كه ايمان را به قلب نسبت مى دهند ؛ در حالى كه عمل ، مربوط به اعضاست . ما در گفتار پيشين ، به اين روايات اشاره كرديم و در اين جا از بازگفت آنها خوددارى مى كنيم.
دو . رواياتى كه به مؤمن ، نسبت گناه و لغزش مى دهند . مثلاً امام صادق عليه السلام در روايتى فرموده است:
مؤمن ، دو گونه است : مؤمنى كه در برابر عهد و پيمانى كه با پروردگارش بسته ، پا برجا و راستين است و به شرط خود وفا مى كند ؛ و مؤمنى كه چونان گياهِ تر و تازه ، گاه كج مى شود و گاه راست مى گردد . ¹
از ديگر رواياتى كه در اين دسته از روايات جاى دارند ، روايتى است از امام باقر عليه السلام كه فرموده است:
بر مؤمن است كه تا هفتاد گناه كبيره برادر مؤمن خود را بپوشاند . ²
اين روايت و رواياتى از اين دست ، درستىِ ادّعاى شارح را اثبات مى كنند ؛ زيرا در اين روايت، به مؤمن، نسبت گناه كبيره داده شده است ؛ در حالى كه اگر حقيقت ايمان ، بسته به عمل بود، قطعاً يك گناه كبيره، شخص را به طور كامل از محدوده ايمان خارج مى كرد ؛ چه رسد به هفتاد گناه كبيره. ³
سه . رواياتى كه عمل را سبب كاهش يا افزايش ايمان بنده مى دانند . براى نمونه ، امام صادق عليه السلام در روايتى فرموده است:
مؤمن به ميزان ايمان و نيكويىِ كردارش ، گرفتار بلا و امتحان مى شود ؛ كسى كه ايمانى استوار دارد، بلا و امتحان او دشوارتر است ، و آن كه ايمانش كم رنگ و