اين روايت ، بيست خصلت را براى مؤمن بر مى شمرد كه سبب كمال ايمان وى مى شوند . در آغاز روايت ، اين چنين فرموده است:
بيست ويژگى در مؤمن وجود دارد كه اگر يكى از آنها در وى نباشد، ايمان وى كامل نخواهد بود .
سپس به اين ويژگى ها اشاره مى فرمايد كه برخى از آنها عبارت اند از: حضور در [صفوف] نماز ؛ پرداختن زكات اموال خود ؛ دستگيرى و سير كردن گرسنگان و بيچارگان ؛ توجه و مراقبت از احوال يتيمان ... ؛ اين كه مؤمن به هنگام سخن گفتن ، جز راست بر زبان جارى نمى سازد ؛ بر وعده هاى خود پا بر جاست و خلف وعده نمى كند ؛ و آن گاه كه وى را امين شمرند، خيانت نمى كند . ۱
روشن است كه اين روايت ، بر نقش عمل در به كمال رسيدن ايمان، تأكيد دارد و مؤيّد ديدگاه شارح است كه عمل را جدا از ايمان دانسته، آن را مؤيّد و سبب رشد و به كمال رسيدن ايمان مى داند.
3 . تأثير عمل ، در تكامل ايمان
روشن شد كه عمل گرچه جزء ايمان نيست ، در آن اثر مى گذارد . به جهت همين نقش مؤثّر عمل در رشد و شكوفايى ايمان است كه برخى از روايات، ايمان را همراه با عمل تعريف كرده اند و ايمانى را كه رنگى از اخلاق نيكو و آراستگى نداشته باشد، ايمانى بى اثر دانسته اند. شارح نيز خود ، به اين نكته راه برده است و در باره آن دسته از روايات كه به گونه اى ، عمل را در تعريف ايمان گنجانده اند ، مى گويد:
مراد از ايمان در اين دسته از روايات، همان ايمان كامل است.۲
مرحوم ملّا صالح اگرچه بر اساس روايات، حقيقت ايمان را تصديق قلبى و اقرار
1.ر .ك: همان جا و ج ۹، ص ۱۵۸.
2.همان، ج ۸، ص ۳، ۴۷، ۵۵، ۸۵، ۱۰۰، ۱۰۴، ۱۲۴ و ۱۲۵.
