گاه كه به گناه در مى غلتد، ايمان وى كاسته شده ، از او جدا مى شود و تا زمانى كه توبه نكند، ايمان به وى باز نخواهد گشت . هنگامى كه توبه كند ، خداى تعالى نيز او را مى بخشايد و چنانچه دو باره به آن گناه باز گردد، خداوند وى را به آتش جهنّم مى برد . ¹
همان گونه كه از ظاهر اين دو روايت پيداست، گناه سبب خروج مؤمن از محدوده ايمان مى گردد و مؤمن گنهكار ، تا زمانى كه توبه نكرده ، به دايره ايمان باز نخواهد گشت و طبق روايت نخست ، تنها عنوان «مسلمان» بر وى صدق مى كند.
دسته دوم : اين دسته ، شامل رواياتى است كه گناه را قابل جمع با ايمان بنده نمى دانند و حتى برخى از اين روايات، گناه را سبب خروج ايمان از جان بنده مى دانند. در پى ، به بررسى چند نمونه از روايات اين دسته مى پردازيم .
يك . امام كاظم عليه السلام در پاسخ به سؤال فردى كه پرسيد : «آيا گناه كبيره ، سبب خروج ايمان [از قلب و جان آدمى] است؟» ، فرمود :
آرى، و پايين تر از كبائر نيز ؛ [چرا كه] پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرموده است: «زنا كار در حين گناه ، ايمان ندارد و دزد در حين دزدى ، مؤمن نيست» . ²
دو . امام باقر عليه السلام نيز طبق روايتى ديگر ، نزد گروهى از مرجئه كه معتقد بودند گناه و معصيت به ايمان ضررى نمى رساند، به تبيين رابطه ايمان و گناه پرداخت . راوى، روايت را چنين نقل مى كند: ابن قيس ماصر و عمرو بن ذرّه امام باقر عليه السلام وارد شدند . گويا ابو حنيفه نيز به همراه آن دو بود . ابن قيس ماصر ، لب به سخن گشود و گفت: «ما [مرجئه] ، مسلمانان را به سبب ارتكاب گناه ، از محدوده ايمان خارج نمى دانيم» . امام باقر عليه السلام در جواب آنان فرمود :
اى پسر قيس! [بدان كه ]پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرموده است : «زناكار در حين گناه ، ايمان