مرحوم آية اللّه خويى ، طىّ بحثى اثبات مى كند كه عناوين متعدّد: علىّ بن الحكم، علىّ بن الحكم الكوفى و علىّ بن الحكم بن الزبير و علىّ بن الحكم الأنبارى ، همگى، مربوط به يك نفرند. ۱
«هشام بن سالم» نيز از ثقات و اجلّا و از خواصّ اصحاب امام صادق و امام كاظم عليهماالسلام است. نجاشى در باره اش مى گويد: «هشام بن سالم الجواليقى ، مولى بشر بن مروان، أبو الحكم... ثقة، ثقة» . ۲ ديگر رجاليان نيز با سياق يا الفاظ دالّ بر پذيرش، به نقل گفتار نجاشى پرداخته اند. ۳ به هر حال ، رجاليان شيعه، بر توثيق او اتّفاق نظر دارند ، تا جايى كه ابن الغضائرى هم در باره اش مى گويد: «هشام بن سالم الجواليقى ، ثقة، ثقة». ۴
اِسناد كلينى به علىّ بن الحكم نيز صحيح است؛ زيرا مبتنى بر تعليق معروف از كلينى بر اِسناد قبل است ، يعنى «محمّد بن يحيى عن أحمد بن محمّد عن على بن الحكم». ۵ وثاقت هر يك از محمّد بن يحيى العطّار و احمد بن محمّد بن عيسى اشعرى نيز چون خورشيد روشن است.
نكته: البتّه تا اين جا صحّت سندىِ حديث اثبات مى شود؛ ليكن در مقام تحقيق، اگر تصديق متن و مفاد حديث ـ هر چند با تأويل ـ ممكن بود، حديث ، مورد تصديق قرار مى گيرد؛ و گر نه از احاديث شاذ محسوب مى شود كه وجه عدم حجّيت آن در مباحث آينده، بيان خواهد شد.
1.ر. ك : معجم رجال الحديث ، ج ۱۱ ، ص ۳۸۱ ـ ۳۹۵ ، ح ۸۰۷۶ ـ ۸۰۸۹.
2.رجال النجاشى ، ص ۴۳۴ ، ش ۱۱۶۵.
3.ر. ك : خلاصة الأقوال فى معرفة الرجال ، ص ۲۸۹ ؛ رجال ابن داوود ، ص ۲۱۱.
4.الرجال لابن الغضائرى ، ص ۱۱۷ ، ش ۱۸۵.
5.ر. ك : الكافى ، ج ۲ ، ص ۶۳۴ ، ح ۲۷.
