الكافى است) مغفول مانده و در مقاله ديگر ، تنها حدود يك صفحه به بررسى آن اختصاص داده شده است. درباره درك جايگاه و مفاد اين حديث ، ذكر چند نكته ضرورى است :
1 . مضمون اين حديث در برخى از مصادر اهل سنّت نيز نقل شده است . ۱ در مصادر شيعى نيز جز در كتاب الكافى در هيچ مصدرى يافت نمى شود و از متفرّدات كتاب الكافى است . تنها شيخ صدوق ، در رساله اعتقادات خود ، در مقام علاج روايات تحريف نما ، به مضمون اين حديث اشاره كرده ، گفته است :
اعتقادنا أنّ القرآن الذى أنزله اللّه تعالى على نبيّه محمّد صلى الله عليه و آله وسلم هو ما بين الدفّتين وهو ما فى أيدى النّاس ، ليس بأكثر من ذلك... ومن نسب إلينا أنّا نقول إنّه أكثر من ذلك ، فهو كاذب ... بل نقول إنّه قد نزل من الوحى الذى ليس بقرآن ما لو جمع إلى القرآن لكان مبلغه مقدار سبعة عشر ألف آية... . ۲
2 . تعداد آيات قرآن در اين حديث ، در برخى از نسخه هاى معتبرِ كتاب الكافى ، با عدد هفت هزار نقل شده ۳ كه عددى تقريبى است و با تعداد آيات قرآن ، انطباق دارد. پس مسئله اختلاف نسخه ، مطرح و احتمال سهوِ قلم از ناسخ بوده است.
3 . اگر بر عدد هفده هزار تأكيد كنيم ، بايد مقدار زايد بر آيات موجود ، حمل بر حديث قدسى و يا وحى تفسيرى شود . اين راه حل ، ابتدا مورد توجّه شيخ ابوجعفر صدوق ، در رساله اعتقادات قرار گرفته ۴ و سپس شيخ مفيد ، با عدم تعليق بر آن ،
1.كنز العمّال ، ج ۱، ص ۴۶۰، ح ۲۳۰۹ و ص ۴۸۱، ح ۲۴۲۷ . وى به نقل از عمر بن الخطاب چنين نقل مى كند: «القرآن ألف ألف حرف وسبعة وعشرون ألف حرف» ؛ يعنى بيش از دو سوم قرآن ، ساقط شده است ؛ چون قرآن ثلاثمئة ألف حرف وأربعون ألفا وسبعمئة وأربعون حرفا است . ر . ك : البرهان ، ج ۱، ص ۲۴۹.
2.الاعتقادات ، ص ۸۴ ـ ۸۵ .
3.الوافى ، ج ۲، ص ۲۶۴.
4.الاعتقادات ، ص ۸۶ .