إنّى لأعلم ما فى السماوات و ما فى الأرض و أعلم ما فى الجنة و أعلم ما فى النار و أعلم ما كان و ما يكون . ثم مكث حنيئة . فرأى أنّ ذلك كبر على من سمعه منه . فقال : علمت ذلك من كتاب اللّه عز و جل إنّ اللّه ـ عزّ و جلّ ـ يقول : فيه تبيان كل شى ء ؛^۱ به درستى كه من آنچه را در آسمان ها و زمين است و آنچه در بهشت و جهنم است را مى دانم . و آنچه را اتفاق افتاده و آنچه را واقع مى شود ، مى دانم . سپس اندكى مكث كرد . وقتى ديد اين سخن براى شنونده سنگين است ، فرمود : اين علم را از كتاب خداى عز و جل مى دانم . همانا خداى عز و جل مى فرمايد : در آن ، بيان همه چيز است .
تا اين جا روشن شد عرصه علوم امامان عليهم السلام ، شامل تمامى چيزهايى است كه مشيت الهى بر آن تعلق گرفته است . در ادامه به بررسى كيفيت عالم شدن ائمه عليهم السلام يا مجارى و وسايط غيبى علم مى پردازيم .

سوم . مجارى يا وسايط غيبى علم

الف . روايات نكت و نقر

حضرت امام موسى كاظم عليه السلام ، در كيفيت عالم شدن ائمه عليهم السلام مى فرمايد :
مبلغ علمنا على ثلاثة وجوه : ماض و غابر و حادث . فأمّا الماضى ، فمفسر و أما الغابر ، فمزبور و أما الحادث ، فقذف فى القلوب و نقر فى الأسماع . و هو أفضل علمنا و لا نبىّ بعد بيّنا ؛^۲علم ، به سه وجه به ما مى رسد : گذشته ، آينده و حادث . امّا علم گذشته ، علمى است كه تفسير شده و علم آينده ، علم مزبور و مكتوب است و امّا علم حادث ، چيزى است كه در قلب انداخته و در گوش خوانده مى شود . و بهترين علم ما همين است و پيامبرى بعد از پيامبر ما وجود ندارد .