آفاق علم امام در « الكافي » - صفحه 491

الذى به يذهب الناس و يجيئون ؛ 1 خداى تعالى در رسولان خود ، پنج روح قرار داده است . و ايشان را با روح القدس تأييد نموده كه به وسيله آن همه چيز را مى دانند . و با روح ايمان ، تأييد نموده كه به واسطه آن خوف از خداى عز و جل دارند . و با روح قوت ، تأييد كرده كه به وسيله آن قادر به طاعت خدا مى شوند . و با روح شهوت ، تأييد كرده كه به آن ميل به اطاعت خداى عز و جل و كراهت از معصيت او مى يابند . و در ايشان روح جنبندگى و حيات قرار داده كه مردم به واسطه آن رفت و آمد مى كنند .
از ميان اين پنج روح ، سه روح قوت ، شهوت و حيات ، بين همه انسان ها مشترك است . مؤمنان علاوه بر اين روح ، داراى روح ايمان ، و رسولان و امامان داراى روح ديگرى به نام روح القدس هستند . همچينين با توجه به روايت فوق ، ظاهرا مراد از روح القدس ، مرتبه اى علم است كه با نور آن ، امام به حقيقت اشيا معرفت پيدا مى كند . همچنين روايات ، تصريح دارند كه روح القدس نمى خوابد ، غافل نمى شود ، به بازى سرگرم نمى شود و مغرور نمى گردد . 2
بنا بر اين ، روح القدس ، از منابع علمى ائمه عليهم السلام كه با وجود آن ، امام از خطا و لغزش مصون است و هيچ گاه غفلت ندارد و حتى هنگام خواب ، هر چند جسم او مى خوابد لكن به واسطه روح القدس كه خواب و غفلت ندارد ، امام همواره از امور آگاه است . مرحوم ملّا صالح مازندرانى در اين باره مى نويسد :
ريشه غفلت (مطرح شده در روايت) يا از اين باب است كه گفته مى شود غفلت كردم از آن غفلت كردنى ، و اين وقتى گفته مى شود كه شخص اصلاً متذكر مطلب نباشد ، و يا از باب اَغفلته (افعال) است و آن هنگامى است كه شخص ، خود را به غفلت بزند در حالى كه واقعا در ياد او باشد . اولى ، غفلت ناشى از مثلاً خواب را نفى مى كند ، چنانچه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند : «چشم من مى خوابد ولى قلبم

1.الكافى ، ج ۱ ، ص ۲۷۱ ـ ۲۷۲ .

2.ر. ك : همان ، ص ۲۷۲ .

صفحه از 514