آفاق علم امام در « الكافي » - صفحه 510

كسانى بود كه خدا به رسالت او راضى شد . و اما اين كه فرموده است : «عالم الغيب» به راستى كه خدا ، عالم است نسبت به آنچه از خلق خود نهان كرده ، در مورد چيزهايى كه تقدير مى كند و در علم خود قضا نمايد ، پيش از خَلق آن و قبل از آن كه به فرشتگان ابلاغ كند . اى حمران ! اين است علمى كه خدا نزد خود نگهداشته و خواست الهى بدان تعلق مى گيرد و هر گاه اراده كند به اجرا مى گذارد و يا بدا در آن رخ مى دهد پس آن را اجرا نمى كند . اما علمى كه خداى عز و جل آن را تقدير و قضا كرده و امضا نموده ، همان علمى است كه به رسول خدا صلى الله عليه و آله رسيد و سپس به دست ما مى رسد .
بر اساس اين روايت ، علم غيب ، علمى است كه مخصوص خداوند متعال است و از خلق پوشيده است . پيش تر بيان شد كه برخى روايات ، بيانگر دو علم براى خدا هستند ؛ يكى علمى كه به خودش اختصاص دارد و ديگرى ، علمى كه بر ملائكه ، انبيا و رسل آشكار كرده است . علمى كه اختصاص به خداى تعالى دارد علمى است كه هنوز به مرتبه مشيت نرسيده است . از اين علم به عنوان علم غيب تعبير شده است . اما علمى كه به مرتبه مشيت برسد براى امامان عليهم السلام ظاهر مى شود . همچنين چون خدا هر لحظه در كارى است ، هر گاه بدائى حاصل شود يا تقدير جديدى رخ دهد ، علم آن نيز به امامان عليهم السلام افاضه مى شود . امام رضا عليه السلام در پاسخ شخصى كه از علم غيب ايشان سؤال مى كند ، ساز و كار افاضه علم بر امامان عليهم السلام را توضيح مى دهد . 1 در روايت ديگرى ، امام ، آگاهى خود از غيب را نفى مى كند و در عين حال مى فرمايد : هر گاه مسئله جديدى پيش بيايد و امام عليه السلام در موقعيتى قرار گيرد كه نياز به علم جديدى داشته باشد ، خداوند علم آن را به ايشان افاضه مى كند . 2

1.همان ، ص ۲۵۶ . با توجه به روايات فراوان مطرح شده در قبل مبنى بر اين كه علم رسول خدا صلى الله عليه و آله به ائمه اهل بيت عليهم السلام منتقل مى شود ، روشن است مراد از «من شاء اللّه » در روايت فوق ، ائمه اهل بيت عليهم السلام هستند ، ضمن آن كه اصل روايت نيز در مورد علم امام عليهم السلام است .

2.الكافى ، ج ۱ ، ص ۲۵۷ .

صفحه از 514