فيه ـ تبارك و تعالى ـ ؛ 1 خداوند، در شب قدر، آنچه را كه تقديم و تأخيرش و قضايش را اراده كرده، جمع مى كند. راوى عرض كرد: معناى امضا كردن در شب بيست و سوم چيست؟ حضرت فرمود: خداوند، در شب بيست و يكم، در امور تفريق مى كند و براى خدا در اين شب، بداء هست و سپس در شب بيست و سوم، امور را امضا مى كند كه از امر محتوم هستند و در آن، بداء نيست.
در حديثى ديگر، امام صادق عليه السلام فرمود:
اى حمران! آن گاه كه شب قدر مى شود و فرشتگان نويسنده، به آسمان دنيا فرود مى آيند و همه امورى را كه در اين سال، مورد قضا مى شود، مى نويسند؛ اگر خدا بخواهد، چيزى از آن نوشته را مقدّم يا مؤخّر كند يا چيزى از آن را كم يا به آن اضافه كند، فرشته را امر مى كند، آنچه را كه مى خواهد، محو كند و سپس آنچه را كه اراده كرده است، ثبت كند. عرض كردم: هر چه را موجود شود، در كتابى نزد خدا ثبت شده است؟ فرمود: آرى. عرض كردم: پس آنچه در قرآن نوشته شده است، يكايك وجود پيدا مى كند تا آن كه همه امورى كه در آن نوشته شده است، تمام شود؟ فرمود: آرى.
عرض كردم: بعد از آن كه همه امور مكتوب، تمام شد، خداوند چه مى كند؟
فرمود: خدا منزّه است! خدا بعد از آن، هر چه بخواهد احداث مى كند. 2
اين روايت، دلالت مى كند كه در هر سال، شبى وجود دارد كه در آن شب، تقديرات امور خلق، مقدّر مى شود. اين مقدّرات، يا قبلاً تقديرى داشته و در آن شب، به امضا مى رسد يا اصلاً تقديرى نداشته و موقوف بوده و در آن شب، تقدير ابتدايى صورت مى گيرد، كه اين، خود، دليلى روشن بر بداء و حقيقت آن است.
2 . روايات بداء در مراحل خلقت (مشيّت، اراده، قضا و قدر)
مشيّت، اراده و قضا و قدر، از مراحل شكل گيرى خلقت موجودات اند. يعنى هر
1.الكافى، ج ۴، ص ۱۵۸، ح ۸ و ص ۱۶۰، ح ۱۲.
2.تفسير العيّاشى ، ج ۲، ص ۳۹۵ .
