مقدمه

وَ تِلكَ الأمثالُ نَضرِبُهَا لِلنَّاسِ وَ مَا يَعقِلُهَآ إِلاَّ العَالِمُونَ؛^۱ اين مَثَلها را براى مردم مى زنيم و جز دانشوران آنها را درنمى يابند .
«مَثَل» يكى از گونه هاى سخن و از كهن ترين تراوشهاى انديشه فرهيختگان نامور يا بى نشان است و وظيفه انتقال سريع مفاهيم را بر عهده دارد . مَثَل ، عصاره فرهنگ ملّتها است كه در عبارتهايى كوتاه و رسا به ظهور مى رسد و اغلب در پسِ آن ، داستان يا حادثه اى نهفته است .
مَثَل جمله اى است مختصر و مشتمل بر تشبيه يا كنايه يا مضمون حكيمانه كه به سبب روانى لفظ و روشنى معنا و لطافت تركيب، شهرت عمومى يافته ^۲ ، همگان از آن در گفت و شنود روزانه استفاده مى كنند و به اين وسيله معقولى را محسوس كرده يا موهومى را به تصوير مى كشند تا در روان مردم بهتر جاى گيرد. تأثيرگذارى مَثَل بيشتر از گونه هاى ديگر كلام است و، در حقيقت ، راهى است ميان بُر و كم هزينه

در قياس با گونه هاى ديگر كلامى، اين قالب به منظور ترويج فرهنگ حديثى برگزيده شد. همچنين دانشجويان رشته هايى كه در متون درسى آنان ، واحد درسى «تأثير قرآن و حديث بر ادبيات پارسى» ارائه مى شود نيز مى توانند از اين مجموعه استفاده كنند.
مجموعه هايى كه ، به عنوان بررسيهاى تطبيقى ، به تأثير حديث بر ادبيات عاميانه ايران پرداخته باشد ، بسيار اندك است . در اين ميان اگر چه فضل تقدّم با كسانى است كه پيش از اين گام در اين راه نرفته نهاده اند ، اما درباره مجموعه حاضر نيز ، متواضعانه ، بايد بگوييم كه نمايانگر تلاشى تا حدّ امكان دقيق ، روشمند و همه جانبه است كه هم خوبيهاى تلاشهاى پيشين را دارد و هم از نقايص احتمالى آنها ، به اندازه توان ، بركنار است .
در سامان يافتن اين مجموعه، از لطف دوستان و همكارانى ، كه نام آنان را به نشانه سپاس مى آوريم ، برخوردار بوده ايم: حجج اسلام، آقايان سيدابوالقاسم حسينى (ژرفا) ، سيد محمّد كاظم طباطبايى، قاسم جوادى، محمدرضا موحدى و هادى خالقى با مطالعه پيش از انتشار ، ما را از نظرهاى سودمندشان بهره مند ساختند. از همه آنان سپاسگزاريم.
هادى ربانى
معاون اطلاع رسانى
مركز تحقيقات دار الحديث