مقايسه با كفگير به مراتب سوراخ بيشترى دارد و در مَثَل اوّل، ديگ اول همان عيب ديگ دوم را دارا است . ^۱

281 . ديه بر عاقله است. ^۲

۰.برگرفته از حكم شرعى پرداخت ديه توسط عاقله؛ مانند آنچه در سخن امام باقر عليه السلام آمده است:اَلعَمدُ فيهِ القَوَدُ وَالخَطَأُ فيهِ الدِّيَةُ عَلَى العاقِلَةِ؛ ^۳

۰.در قتل عمد قصاص هست و در قتل غيرعمد ديه بر عهده عاقله [خويشان] است.

توضيح: همانطور كه پرداخت ديه جانى به فرد زيان ديده به عهده سرپرست و ولىِّ او است، «جبران خطايا و رفع نواقص و اصلاح امور هر كس وظيفه بزرگ و رئيسى است كه مسئول اداره و حفظ او است و نيز مسئول خطاى هر كس رئيس و مربّى او است». ^۴

282 . ردّ احسان گناه (قبيح) است . ^۵

۰.نظير سخن امام على عليه السلام :لايَأبَى الكِرامَةَ إلاَّ الحِمارُ؛ ^۶

۰.كسى كرامت را ناخوش نمى دارد ، مگر الاغ.

توضيح : در مقابل كسى كه از پذيرش نيكى و احسانى خوددارى مى كند گفته مى شود .

لا تَسكُنِ الرُّستاقَ فَإنَّ شُيوخَهُم جَهَلَةٌ و شَبابَهُم غَرمَةٌ و...؛ ^۱

۰.در روستا ساكن نشو؛ زيرا پيرانشان جاهلند و جوانانشان شرور .

توضيح: اين مَثَل معمولاً در نهى از رفتن به مكان نامناسب استفاده مى شود . بديهى است كه اين سخن در زمانهاى دور ، كه وسايل ارتباط جمعى و رسانه هاى گروهى مانند امروز وجود نداشت و علم و فرهنگ به روستاها نرسيده بود ، مصداق داشت ، اما امروز كه وسايل ارتباط جمعى روستاها و شهرها را به هم پيوسته و مانند دهكده اى بزرگ درآورده است ، اين جمله معناى واقعى خود را ندارد . شايد معناى بيت ، چنانكه بعضى از بزرگان گفته اند ، اين باشد كه منظور از ده هر جايى است كه راهنمايى و يا ولىِّ خدايى نباشد و انسان در ميان ايشان به گمراهى كشيده شود. ^۲

280 . ديگ به ديگ مى گويد : رويت سياه است! ^۳
يا : آب كش به كفگير مى گويد : نُه سوراخ دارى! ^۴

۰.نظير سخن امام على عليه السلام :أكبَرُ العَيبِ أن تَعِيبَ ما فِيكَ مِثلُهُ؛ ^۵

۰.بزرگ ترين عيب آن است كه چيزى را عيب بشمارى كه مانند آن در خود تو است .

توضيح : مَثَل به كسى كه عيبجويى كند، درحالى كه خودش آن عيب را به همان اندازه يا بيشتر از آن دارا است، گفته مى شود . در مَثَل دوم آبكش در