روايات مذكور وجود ندارد و هر كدام از آنها نظر به جهتى خاص دارد كه ديگرى به آن جهت ، ناظر نيست و متعلّق نفى واثبات ، واحد نيست.

سه . اكتسابى و ضرورى بودن معرفت ، از ديدگاه عالمان دينى

اكثر متكلّمان و صاحب نظران ، بر خلاف صريح آيات و رواياتى كه نقل شد ، معتقدند كه معرفت خداوند سبحان ، نظرى و اكتسابى است و تنها تعداد اندكى از آنان ، همانند متون روايى ، معرفت خداوند سبحان را فعل او مى دانند. البته بايد توجّه داشت كه اكثر متكلّمان و مجتهدان معاصر ، معرفت خداى تعالى را ضرورى و فطرى مى شمارند و تأكيد مى كنند كه انسان ها در معرفت خدا ، نيازى به اقامه برهان ندارند. ما در اين جا گزارشى اجمالى از ديدگاه هاى مختلف در اين زمينه ذكر مى كنيم.
ابو اسحاق نوبختى ، معتقد است كه شُكر منعم ، لازم است و براى معرفت ، طريقى جز نظر ، وجود ندارد. ^۱
شيخ مفيد مى گويد:
إنّ المعرفة بالله تعالى اكتساب .^۲
سيد مرتضى ، معرفت خدا را اكتسابى مى داند و آن را در مورد امام و پيامبر هم تعميم داده است. ^۳
شيخ طوسى ، معرفت خدا را براى همه مكلّفان واجب مى داند و طريق آن را ، نظر و فكر مى شمارد. ^۴
ابو الفتح كراجكى ، ^۵ ابو الصلاح حلبى ، ^۶ علّامه حلى ، ^۷ ابن ميثم