در روايات الكافى نيز اين تقسيمات وجود دارد ؛ چنانچه صدر الدين محمّد شيرازى (ملّا صدرا) در شرح اصول الكافى، عقل را به غريزى، نظرى، عملى و جوهرى ، تقسيم نموده است.
از نظر او ، عقل غريزى، عقلى است كه مميّز انسان از حيوان و وسيله كسب علوم نظرى است و همه انسان ها نسبت به آن ، از سهم يكسانى برخوردار نيستند. ^۱
عقل نظرى، عقلى است كه در برابر عقل عملى قرار دارد و آن ، قوّه اى است از قواى ادراكى نفس كه هست ها و حقايقى را كه مربوط به افعال آدمى نيستند، درك مى كند. ^۲
عقل نظرى انسان ، از مراتب چهارگانه عقل هَيولايى، عقل بالملكه، عقل بالفعل و عقل مستفاد تشكيل شده است. ^۳ كاركردهاى عقل نظرى ، عبارت اند از : استدلال، تعريف و تحديد شيئى، ادراك كليات اعم از تصوّرات و تصديقات كلّى، تطبيق مفاهيم بر مصاديق ، تطبيق كبرا بر صغرا و تقسيم و تحليل . ^۴
عقل عملى ، قوّه اى از قواى نفس آدمى است كه بايدها و حقايقى را كه مربوط به افعال آدمى است درك مى كند. ^۵ عقل جوهرى، موجودى است مجرد كه ذاتاً و فعلاً تجرّد دارد. ^۶
بايد گفت كه معناى لغوى عقل كه حبس و ضبط نفس است ، در اكثر موارد قرآنى و روايى ، مورد توجّه قرار گرفته است. امّا در زمينه معانى اصطلاحى عقل نيز ، صاحب نظران به بحث و گفتگو پرداخته اند ، چنان كه صدر المتألّهين، معانى عقل