سال كوشش كلينى است كه جاى تقدير دارد.

عقل و دين ، مكمّل يكديگر

با توجّه به اين مقدمه و احاديث موجود در اصول الكافى مى شود به اين نتيجه پى برد كه عقل و دين ، نه اين كه در تعارض و تقابل يكديگر قرار دارند ، بلكه مكمّل يكديگرند و در راه سعادت بشر ، در كمال تعاون و سازگارى ، گام برمى دارند.
در اثبات اين ادّعا ، مى توان دلايل و احاديث فراوانى آورد كه در اين جا به چند مورد از آنها اشاره مى شود :

1. جايگاه والاى عقل در «الكافى»

اوّلين دليل بر اين ادعا، جايگاه والا و بسيار ارزشمند عقل در نگاه كلينى است ؛ زيرا وى در تدوين كتاب ارزشمند خود ، اوّلين مبحث را به عقل اختصاص داده و در آن جا يادآور شده است كه نخستين چيزى كه بدان آغاز مى نماييم ، كتاب عقل و فضايل علم و بلندى درجه دانشمندان و ارجمندى قدرشان و نارسايى جهل و فرومايگى نادانان و پستى مرتبه ايشان است . وى معتقد است كه عقل در انسان ، محورى است كه همه مدار بر آن استوار است ؛ مايه قواى ادراك كننده و حركت دهنده است ؛ و مركزى است كه تمامى مدارك و حواس بدان باز مى گردد ؛ نورى است كه انسان بدان در تاريكى هاى بيابان دنيا و درياى آخرت ، هدايت و راهنمايى مى شود. با عقل ، اقامه حجّت و دليل مى شود ؛ يعنى بر درست دانستن درستكار و خطا گرفتن از خطاكار و راستى حق و لغو باطل و «پاداش براى او ، كيفر متوجّه اوست» ؛ يعنى روز حساب و بازگشت در بهشت و جايگاه عذاب «و خدا تنها توفيق دهنده است» . ^۱