رسولان براى امّتشان ، حجّت را بر آنان تمام كرد و در زمانى كه پيامبرى از سوى خدا براى مردم نيست ، عقل ، حجّت خدا بر روى زمين است و مردم به وسيله آن مى توانند راه درست را برگزينند. ۱
4. هم رديف و همراه بودن عقل با دين
از امام على عليه السلام روايت شده است كه :
جبرئيل بر آدم فرود آمد و گفت : من مأمورم كه تو را در انتخاب يكى از سه چيز ، مخيّر گردانم . يكى را انتخاب كن و دو ديگر را واگذار . آدم گفت : آن سه چيز كدام است؟ گفت : عقل ، حيا و دين. آدم گفت: عقل را انتخاب كردم. جبرئيل به حيا و دين گفت : بازگرديد و او را واگذاريد. گفتند : ما مأموريم هر جا كه عقل باشد ، با او باشيم. گفت : باشيد . خود ، به آسمان عروج نمود . ۲
صدر المتألّهين در خصوص اين كه چرا آدم ، عقل را برگزيد، مى گويد :
شكى نيست كه عقل ، بهترين خوى ها و ارجمندترين آنهاست ؛ زيرا بدان ، حق شناخته شده و از باطل جدا مى گردد و بدان ، ايمان كامل شده و به سوى خداوند تقرّب حاصل مى آيد . او خداوند را دوست مى دارد و خداوند هم او را دوست مى دارد . ۳
پا را از اين نيز فراتر مى توان نهاد كه نه تنها عقل ، هم رديف دين است ، حتّى بالاتر از آن است : اوّلاً ، دين به واسطه عقل فهميده مى شود و از سوى ديگر ، آدم از بين سه گزينه ، بهترين چيز را برگزيد كه همان عقل است.
5 . تلازم بين عقل و دين
يك قاعده فقهى داريم مبنى بر اين كه: «كلّ ما حكم به العقل ، حكم به الشرع ،
1.شرح اُصول الكافى ، ملّا صدرا ، ج ۱ ، ص ۵۵۷ ـ ۵۵۸ .
2.همان ، ص ۱۵۶ ، ح ۲ .
3.همان، ص ۱۵۸ .
