هم او از پيغمبر صلى الله عليه و آله نيز نقل كرده است كه فرمود:
اى على! هيچ فقرى ، سخت تر از نادانى و هيچ مالى ، سودبخش تر از عقل نيست . ۱
عقل ، مناط جميع فيوضات دنيوى و اخروى است و جهل در مقابل عقل ، از هر چيزى پست تر است . افضل نعمت هاى خداوند بر بندگانش عقل است. الهى! آن را كه عقل دادى ، چه ندادى و آن را كه عقل ندادى ، چه دادى؟ عاقل ، با طهارت و دعا مى خوابد و ملائكه براى او طلب آمرزش مى كنند و برايش ثواب نماز مى نويسند. خواب عاقل ، در واقع ، «معراج» اوست ؛ چون به قدر ضرورت و نياز و براى آمادگى جهت عبادت بعدى مى خوابد و اين چنين خوابى ، خودش يك نوع عبادت مستند به علّت و عقل محسوب مى شود ؛ ولى شب زنده دارى جاهل براى عبادت ، يك عبادت مستند به عقل نيست . از اين رو ، خواب عاقل ، بهتر از شب زنده دارى جاهل است.
چنان كه پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود :
خدا چيزى بهتر از عقل به بندگانش عطا نكرده است ؛ زيرا خواب عاقل ، از شب بيدارى جاهل ، بهتر است و در منزل بودن عاقل ، از مسافرت جاهل (به سوى حج و جهاد) ، بهتر است . خداوند ، پيامبر را جز براى تكميل عقل ، مبعوث نساخته است (تا عقلش را كامل نكند ، وى را مبعوث نمى سازد) و عقل او بايد بهتر از عقول تمام امّتش باشد . آنچه پيغمبر در خاطر دارد، از اجتهاد مجتهدان نيز بالاتر است . تا بنده اى ، واجبات را به عقل خود در نيابد ، آنها را انجام نمى دهد . هيچ عابدى ، در فضيلت عبادتش به پاى عاقل نمى رسد . عقلا همان صاحبان خردند كه خداوند درباره ايشان فرموده : تنها صاحبان خرد ، اندرز مى گيرند . ۲
عقل ، سبب حصول حكمت است و حكمت ، موجب استكمال عقل
عمق حكمت ، به وسيله عقل و عمق عقل ، به وسيله حكمتْ بيرون مى آيد . حكمت ، عبارت است از : علوم حق و معارف يقينى اى كه خير كثير است . عقل ، با بصيرتش
1.الكافى ، ج ۱ ، ص ۲۵ ، ح ۲۵ ؛ اُصول الكافى ، ج ۱ ، ص ۳۰ .
2.الكافى ، ج ۱ ، ص ۱۲ ، ح ۱۱ ؛ اُصول الكافى ، ج ۱ ، ص ۱۴ ؛ شرح اُصول الكافى ، ص ۸۷ .