از طرف ديگر ، ارتكاب منهى عنه ، از آثار و علائم جهل است كه جاهل را از عالم لذّات جسمانى ، به اسفل السافلين منتقل مى كند. عقل ، با مركب تواضع ، به اعلى علّيين مى رسد و انسان ، با مركب مناهى ، به اسفل السافلين منتقل مى شود . ^۱
افراد عاقل كامل ، از عقل پيروى مى كنند ؛ ولى بيشتر مردم ، به عقل در نمى يابند . لذا چنين نيست كه مذهبى كه بيشتر مردم به آن بگروند ، حق باشد. كثرت معتقدان به يك مذهب ، ملاك حقّانيت آن مذهب نيست . ^۲

عقل سليم ، آتش شهوت را خاموش مى كند

خواهش هاى نفسانى انسان ، هميشه او را تهييج و به ستم و كار زشت ، تحريم مى كنند ؛ ولى انسان عاقل ، با عقلش شهوت را خاموش مى كند و روى آنها پرده مى اندازد تا از طرف آن ، آزارى به مردم نرسد و به راستى ، مردم را دوست داشته باشد . اگر عاقل ، بعضى از صفات نيك را ندارد يا ناقص دارد ، به سبب نيكى و احسانى كه به مردم مى كند ، جلوه اى پيدا كرده و محبّت آنها را نسبت به خود جلب مى نمايد . چنان كه اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود :
عقل ، پرده اى پوشاننده ، و فضل ، جمالى هويداست . پس نادرستى هاى اخلاقت را به فضلت بپوشان و با عقلت ، هوست را بكُش تا دوستى مردم برايت سالم بماند و محبّت تو بر آنها آشكار گردد . ^۳

لشكريان عقل و جهل

در حديث چهاردهم ، 75 خاصيت و اثر آن ، به نام «لشكر عقل» توضيح داده شده است و عاقل كامل ، كسى است كه آن اثر در او باشد ، و 75 خاصيت ديگر ، با اثر خاص