نفسانى ، غلبه نكند ، رستگار نمى شود . ^۱ رستگارى و نيل به سعادت دنيوى و اخروى بدون عقل و بدون استيلاى آن بر قوّه غضبى و شهوى ، ميسّر نمى شود ؛ عقلى كه مبدأ همه خيرات و منشأ تمامى كمالات است . فقدان حقيقت علم نيز موجب انتفاى حقيقت عقل است ؛ چون تحقّق حقيقت عقل و قوام و مراتب آن ، تنها وابسته به علم است . پس آن گاه كه علم و آگاهى منتفى شود ، عقل نيز كارآيى خود را از دست خواهد داد و دست آدمى ، از خوش بختى ، كوتاه خواهد شد . ^۲
چنان كه امام صادق عليه السلام فرمود : اى مفضّل! كسى كه نمى انديشد ، رستگار نمى گردد و كسى كه نمى داند ، تعقّل نمى كند . كسى كه بفهمد ، نجيب مى شود و كسى كه صبر كند ، پيروز مى شود . دانش ، سپر بدبختى است . راستى ، عزّت است و نادانى ، ذلّت . فهميدن ، بزرگوارى است ، سخاوت ، كاميابى است و خوش خلقى ، دوستى آورنده است . كسى كه به اوضاع زمانش آگاه باشد ، اشتباهات بر او هجوم نمى آورند . دورانديشى ، همان بدبينى است . نعمت وجود شخص عالِم ، واسطه بين انسان و رسيدن به حقيقت است و شخص نادان ، در اين ميان ، بدبخت است . خداوند ، دوست كسى است كه او را شناخت و دشمن كسى است كه خودسرانه ، خويش را در زحمت شناسايى اش انداخت . خردمند ، آمرزنده است و نادان ، فريبنده . اگر مى خواهى بزرگوار شوى ، به ملايمتْ رفتار كن و اگر مى خواهى خوار شوى ، درشتى كن . شريفْ طينت ، نرم دل است و بد اصل ، سخت دل .
كسى كه در كارها كوتاهى مى كند ، به پرتگاه مى افتد و كسى كه از عاقبت مى ترسد ، از نسنجيده كارى ، سالم مى ماند . كسى كه ندانسته ، كارى را آغاز مى كند ، خود را به نهايت خوارى انداخته است . هر كس كه نمى داند ، نمى فهمد و هر كس كه نمى فهمد ، سالم نمى ماند و هر كس كه سالم نمى ماند ، عزيز نمى شود و هر كس كه عزيز