تأمّلاتي بر ديدگاه‏هاي آية اللّه‏ خويي درباره « الكافي » - صفحه 330

آية اللّه خويى به هنگام بحث از اعتبار وصول كتب رجالى ، ضمن ذكر تواتر بيشتر آنها ، به ذكر طريق قدما براى آنها اشاره مى كند . ۱ بنا بر اين ، هنگامى كه درباره كتب رجال مشهور و مستغنى از سند ، اين چنين طريق خاص نقل مى شود ، هيچ جاى استبعاد نيست اگر درباره اصول و كتب مشهور روايى نيز على رغم شهرت يا تواتر آن ، ذكر طريق خاص صورت پذيرد و نقل طريقِ واحد ، به معناى نقل واحد بودن يا اتّكا به فرد واحد در دسترسى به كتب نيست.
همان گونه كه پيش از اين ذكر گرديد ، تعبير صدوق در مرجع و معوَّل معرفى نمودن اصول و كتب ، نشانگر آن است كه اين اصول و كتب ، مشهور و نزد همگان مشخّص و معيّن است و دسترسى به آن على القاعده ، مستقل از طريق خاص است ؛ زيرا چنان چه كتاب از طرق خاص نقل شود و بين آن نقل ها ،اختلاف يا عدم اعتماد وجود داشته باشد ، ديگر نمى توان آن كتاب را مرجع و معوّل معرفى نمود . نظير كتبى كه هم اينك با اختلاف فراوان در نقل وجود دارد و به همين جهت از مرجع بودن ساقط است.
بنا بر اين ، نمى توان با استناد به ذكر طريق خاص براى دسترسى به يك كتاب ، تواتر و قطعى بودن آن كتاب را از مؤلّف رد نمود و امكان دارد على رغم تواتر يا شهرت ، همچنان نقل طريق واحد وجود داشته باشد. به اين ترتيب ، احتمال قطعى بودن صدور كتاب هاى مرجعِ كتب اربعه از جمله الكافى على رغم ذكر طريق واحد ، همچنان پا برجاست . هر چند تحقيق اين احتمال خود نياز به ادلّه و شواهد لازم دارد ، امّا با توجّه به وجود اين احتمال ، استدلال به نقل طريق ـ مطابق مطالب فوق ـ قابل پذيرش نخواهد بود .

1.ر .ك : معجم رجال الحديث ، ج ۱ ص ۹۵ ( و هذه الكتب ـ عدا رجال البرقى ـ من الكتب المعروفة التى تناولتها الأيدى طبقة بعد طبقة و لا يحتاج ثبوتها إلى شى ء و مع ذلك فقد ذكرها العلامة فى إجازته الكبيرة و ذكر طريقه إليها ) .

صفحه از 344